Zastój pokarmu w piersiach

Aktualizacja: 18 sierpnia 2022

Zastój pokarmu to patologiczny stan, który może wystąpić w każdym okresie karmienia piersią. Najczęściej jest spowodowany niedostatecznym opróżnianiem piersi, choć przyczyn może być znacznie więcej. Obejmuje bolesne obrzmienie piersi z jednoczesnym zaburzeniem wypływu pokarmu.

Zastój pokarmu – przyczyny

Głównymi przyczynami zastoju pokarmu są:

• zbyt rzadkie karmienia (sugeruje się, że odpowiednia liczba karmień wynosi około 8, przy czym jedno karmienie powinno przypaść w godzinach nocnych);
• błędna technika karmienia piersią, prowadząca do niedokładnego opróżniania gruczołu piersiowego;
• zbyt krótkie karmienie (prawidłowy czas pojedynczego karmienia wynosi 15-25 minut. Karmienie trwające krócej niż 10 minut może powodować różne dolegliwości);
• ucisk piersi, np. przez niedobrany biustonosz czy zbyt ciasną odzież;
• zaburzenie odruchu wypływu pokarmu – np. w wyniku stresu, niepokoju i innych stanów emocjonalnych. Skutkuje to upośledzeniem produkcji oksytocyny.

Aby skutecznie leczyć i zapobiegać dolegliwości należy dobrze zdiagnozować jej przyczynę. Diagnostyka obejmuje przeprowadzenie szczegółowego wywiadu, zwłaszcza pod kątem ilości i czasu trwania karmień, stresu w życiu codziennym i sposobu karmienia. Należy ocenić stan piersi, również palpacyjnie. Bardzo ważna jest też obserwacja dziecka, ponieważ być może problem leży po jego stronie. Ocenia się więc: odruchy oralne, jakość ssania, budowę jamy ustnej czy napięcie mięśniowe.

Objawy zastoju pokarmu

Zastój pokarmu objawia się przede wszystkim bolesnością piersi. Mleko gromadzi się w piersiach, jednak z różnych przyczyn nie może ich opuścić. To z kolei powoduje ból i obrzęk. Błędne koło się zamyka, gdyż ból uniemożliwia prawidłowe karmienie. Skóra na piersiach staje się napięta, błyszcząca i zaczerwieniona, często rozwija się stan zapalny. Temperatura ciała zwykle jest w normie, choć może pojawić się gorączka.

Obserwuje się osłabienie lub całkowity brak wypływu pokarmu wskutek ucisku obrzmiałych tkanek na kanały wyprowadzające. Najczęściej objawy dotyczą obu piersi jednocześnie. Zastój pokarmu zawsze należy zróżnicować z zapaleniem piersi i nawałem mlecznym, które mogą dawać podobne objawy.

Jak leczyć zastój pokarmu?

Leczenie zależy od przyczyny zastoju pokarmu. Na samym początku należy przeprowadzić konsultację – świeżo upieczona mama powinna zgłosić się na wizytę informacyjną, na której dowie się wszystkich ważnych informacji odnośnie swojego problemu. Dowie się:

• w jaki sposób, jak często i jak długo karmić swoje dziecko;
• jak dobierać odzież;
• w jakiej pozycji karmić dziecko;
• jak prawidłowo się odżywiać;
• jak wykonywać automasaż piersi.

Dobrze, jakby na takiej wizycie było również dziecko. Położna oceni i ewentualnie skoryguje pozycję podczas karmienia oraz przećwiczy właściwe przystawianie dziecka do piersi. Oceni również stan zdrowia i wygląd dziecka pod kątem czynników upośledzających prawidłowe ssanie piersi.

Zobacz również: Jak poprawić laktację.

Domowe sposoby

Przed karmieniem dziecka należy samodzielnie zmiękczyć otoczkę brodawki, aby pokarm mógł sprawniej wypływać. W tym celu odciągnij niewielką ilość mleka lub ułóż opuszki pięciu palców na otoczce i uciskaj ją delikatnie przez pół minuty. Uciskanie powtarzaj aż do uczucia zmiękczenia otoczki. Dobrze sprawdzają się również ciepłe okłady na pierś przed karmieniem bądź techniki relaksacyjne (trening autogenny Schultza, medytacja, masaż ramion i karku przez partnera).

Tak przygotowane piersi „nadają się” do karmienia dziecka. Gdy maluch zacznie ssać można delikatnie masować piersi poprzez przesuwanie pokarmu od części proksymalnej w kierunku brodawki. Jeśli dziecko nie chce ssać i jest najedzone, a kobieta dalej odczuwa dyskomfort i przepełnienie piersi, wskazane jest odciągnięcie pokarmu. Ważne, aby odciągać go do uczucia ulgi, lecz nigdy do końca.

Po zakończeniu karmienia do piersi należy przyłożyć zimny okład na około 15 minut. Zmniejszy to produkcję mleka (nie będzie aż w tak dużym stopniu zalegać w piersiach), ból, obrzęk i ewentualne stany zapalne.

Zastój pokarmu czy zapalenie piersi?

Świeżo upieczone matki często zastanawiają się z czym mają problem. Czy chodzi o zastój pokarmu czy o zapalenie piersi. Obie dolegliwości można wstępnie zróżnicować w domu, choć nie zastąpi to wizyty u profesjonalisty.

Zapaleniom piersi zwykle towarzyszy podwyższona temperatura ciała, zwykle powyżej 38,5 stopnia Celsjusza, dreszcze i ogólne osłabienie. Przy zastoju pokarmu temperatura ciała jest prawidłowa lub nieznacznie podwyższona, lecz nie przekracza 38,5 stopnia Celsjusza. Objawy miejscowe zapalenia piersi są bardzo podobne do zastoju pokarmu z tą różnicą, że są znacznie silniejsze. Możliwe jest również wystąpienie czerwonych smug na piersiach i ich wyraźne obrzmienie.

Bibliografia

1. Gebuza G., Jaworska K., Kaźmierczak M., Mieczkowska E., Gierszewska M., Najczęściej występujące problemy laktacyjne w okresie poporodowym, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 2/2016.
2. Borszewska-Kornacka M., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A., Socha P., Wielgoś M., Żukowska-Rubik M., Pawlus B., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Standardy Medyczne, 10/2013.
3. Helwich E., Program wczesnej stymulacji laktacji dla ośrodków neonatologicznych i położniczych III poziomu referencyjnego, Standardy Medyczne, 11/2014.