Zaburzenia gospodarki elektrolitowej

Aktualizacja: 12 października 2022

Zaburzenia gospodarki elektrolitowej wcale nie są tak rzadkim zjawiskiem, jak się wydaje. Mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym kwasicy metabolicznej czy hiperkalcemii. Elektrolity odgrywają bowiem istotne funkcje w utrzymaniu homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi organizmu.

Co to jest gospodarka elektrolitowa?

Mianem gospodarki elektrolitowej określa się pulę wszystkich jonów, których odpowiednie stężenie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. W ustroju wyróżnia się głównie następujące jony:

• sodu – jego prawidłowe stężenie w moczu wynosi 135-145 mmol/l;
• potasu – jego prawidłowe stężenie w osoczu wynosi 3,5-5,0 mmol/l;
• wapnia – jego prawidłowe stężenie wynosi 2,25-2,75 mmol/l w surowicy krwi;
• fosforu – stanowią najważniejszy układ buforowy moczu.

Do innych, niezwykle istotnych jonów można zaliczyć jony magnezu, chloru i wodorowęglany. Gospodarka elektrolitowa ściśle współpracuje i zależy od gospodarki wodnej. Dlatego najczęściej określa się ją wspólnym mianem gospodarki wodno-elektrolitowej.

Przyczyny zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej

Zmiany elektrolitowe są bardzo niekorzystne dla naszego organizmu, ponieważ prowadzić mogą do zmian ładunków błon komórkowych i potencjałów elektrycznych między komórkami. W rezultacie mogą wystąpić zaburzenia przewodnictwa nerwowego oraz bolesne skurcze mięśni. Do najczęstszych przyczyn zaburzeń wodno-elektrolitowych zalicza się:

• uporczywe biegunki lub silne wymioty;
• chemioterapię i radioterapię, a także stosowanie niektórych leków;
• odwodnienie;
• niedoczynność lub nadczynność tarczycy;
• hiperglikemię;
• oparzenia;
• nadmierna potliwość;
• niedobór witamin, np. witaminy D.

Zaburzenia elektrolitowe są często wynikiem poważnych chorób dotyczących nerek (i całego układu moczowego), układu pokarmowego i hormonalnego.

Jak objawiają się zaburzenia gospodarki elektrolitowej?

Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej mogą objawiać się różnie, w zależności od typu dolegliwości. Wyróżniamy bowiem zaburzenia objętościowe (odwodnienie/przewodnienie) oraz zaburzenia osmolarności (hipotonia/hipertonia). Każdy rodzaj dzieli się ponadto na podtypy. Przykładowo, odwodnienie może objawiać się następująco:

• nadmierne pragnienie – w przypadku niewielkiego odwodnienia, wynoszącego około 2 litry;
• osłabienie, obniżone napięcie skóry, gorączka, suchość śluzówek – w przypadku średniego odwodnienia, około 2-4 litrów;
• zaburzenia świadomości, splątanie, drgawki, hipokaliemia – w przypadku dużego odwodnienia, około 4 litrów;
• tachykardia, zapadnięcie żył, nitkowate tętno, spadek ośrodkowego ciśnienia żylnego – w przypadku bardzo dużego odwodnienia, przekraczającego 4 litry.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku przewodnienia, które u większości ludzi objawia się jedynie nadmiernym wydalaniem moczu. Sporadycznie można jednak zauważyć obrzęki, zastój w krążeniu płucnym oraz przesięki do jam ciała. Ośrodkowe ciśnienie żylne wzrasta. Wyróżniamy także:

• hipernatremię – splątanie, drgawki, wzmożenie odruchów, ataksja, zaburzenia świadomości;
• hiponatremię – osłabienie, uczucie wyczerpania, drgawki, zaburzenia orientacji;
• hiperkaliemię – osłabienie mięśni (może przechodzić w niedowład wiotki), zmiany w zapisie EKG, asystolia, migotanie komór;
• hipokaliemię – osłabienie mięśni, upośledzenie skurczu mięśni gładkich (np. zaparcia);
• hiperkalcemię – uczucie zmęczenia, świąd, utrata masy ciała, odwodnienie z objawami niewydolności nerek, spowolnienie psychoruchowe, bóle głowy;
• hipokalcemię – nadmierna pobudliwość nerwowo-mięśniowa, zespół Raynauda, zespół złego wchłaniania, depresja, parkinsonizm, migrena.

Objawy zależą więc od ilości wody w organizmie oraz ilości jonów w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych i zewnątrzkomórkowych.

Rozpoznanie zaburzeń wodno-elektrolitowych

Podstawą rozpoznania odwodnienia bądź przewodnienia są przede wszystkim badania podmiotowe i przedmiotowe. Morfologia krwi obwodowej oraz stężenie białka całkowitego w surowicy korelują ze zmianą objętości osocza. W efekcie umożliwiają oszacowanie stopnia wielkości przestrzeni wodnej zewnątrzkomórkowej, a tym samym — stopień odwodnienia lub przewodnienia. Z kolei wielkość przestrzeni wodnej wewnątrzkomórkowej można ocenić pośrednio, oznaczając średnią objętość krwinki czerwonej i średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach.

Zaburzenia gospodarki elektrolitowej – leczenie

Terapia zaburzeń elektrolitowych zależy od przyczyny dolegliwości, objawów klinicznych i ich intensywności. Ważne jest również rozpoznanie, których jonów dotyczą zaburzenia. Najistotniejsze jest leczenie przyczynowe.

Jeśli zdiagnozujemy niedobór któregoś pierwiastka, leczenie polega na jego podaży, natomiast jeśli miejsce ma nadmiar, należy szybko usunąć go z organizmu. Wymagana jest również korekcja codziennej diety.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Lipiński P., Buda P., Książyk J., Leczenie zaburzeń wodno-elektrolitowych w ostrej biegunce u dzieci, Forum Pediatrii Praktycznej, 4/2019.
2. Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. Budziszewska B., Zaburzenia metaboliczne i wodno-elektrolitowe u pacjentów z hematologicznymi chorobami nowotworowymi, Varia Medica, 3/2018.