Uzależnienie

Uzależnienie jest złożonym zaburzeniem funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzującym się utratą kontroli nad poszukiwaniem i przyjmowaniem narkotyku (substancji uzależniającej) oraz ryzykiem nawrotu, nawet po długim okresie abstynencji. Dokładne przyczyny uzależnień wciąż nie są znane, choć wymienia się wiele teorii. Leczenie musi być więc wielopłaszczyznowe i trwa przeważnie przez całe życie uzależnionego, w zależności od rodzaju problemu.

Czym jest uzależnienie?

Uzależnienie to silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub przyjmowania określonej substancji. Może mieć charakter społeczny, fizyczny lub psychiczny. O uzależnieniu fizycznym mówi się wówczas, gdy substancja przyjmowana przez określony czas zmienia funkcjonowanie organizmu w taki sposób, że konieczne jest dalsze jej stosowanie celem uniknięcia objawów odstawiennych. Uzależnienie psychiczne to stan powstały w konsekwencji przyjmowania środków uzależniających, przejawiający się pragnieniem dalszego ich stosowania w coraz większych dawkach, co korzystnie wpływa na chwilowe samopoczucie uzależnionego. Z kolei uzależnienia społeczne wiążą się z przyjmowaniem substancji uzależniających pod wpływem mody, kultury. Do substancji często uzależniających w XXI wieku zaliczyć można m.in.:

• telefony komórkowe – uzależnienie to nazywa się fonoholizm. Taka osoba nie wyobraża sobie opuścić domu bez naładowanego telefonu, stale z niego korzysta, a przejrzenie powiadomień jest pierwszą rzeczą, którą robi po porannym przebudzeniu się;
• kofeina – uzależnienie to nazywane jest kofeinizmem i ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne oraz emocjonalne. Sporadycznie wypita czarna kawa korzystnie oddziałuje na organizm, jednak jej nadmierne picie wręcz przeciwnie. Może powodować bóle głowy, zmęczenie, bóle brzucha, wahania nastroju. O uzależnieniu mówimy, gdy codziennie przyjmowane są dawki powyżej 500 mg kofeiny;
• narkotyki – uzależnienie od narkotyków jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych, może prowadzić do skrajnego wyniszczenia, a nawet do śmierci;
• nikotyna – uzależnienie od papierosów jest dość powszechnym zjawiskiem, mimo iż tak wiele mówi się o ryzyku groźnych powikłań zdrowotnych, w tym nowotworu płuc;
• leków – uzależnienie od leków może być efektem długotrwałej terapii konkretnymi lekami, co doprowadziło do przyzwyczajenia organizmu do działania tych substancji. Może również być wynikiem zamiany narkotyków na leki;
• seksu – w przebiegu seksoholizmu pojawiają się zachowania seksualne, nad którymi uzależniony traci panowanie. Nie może ich zaprzestać, mimo negatywnych konsekwencji, braku możliwości budowania zdrowej relacji partnerskiej czy ryzyka chorób wenerycznych.

W praktyce uzależnić można się od wszystkiego – cukru, hazardu, internetu, a nawet od pracy czy od drugiej osoby.

Zobacz również: Pracoholizm.

Objawy uzależnienia

Na kliniczny obraz uzależnień składa się wiele objawów:

• silne pragnienie przyjęcia substancji lub poczucie przymusu jej stosowania;
• trudności lub brak kontroli nad zachowaniem związanym z przyjmowaniem substancji uzależniającej;
• fizjologiczne objawy odstawienia – zespoły abstynencyjne;
• wystąpienie zmian tolerancyjnych, czyli uodpornianie się organizmu na substancję, przez co należy przyjmować coraz większe jej dawki;
• zaniechanie/zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności;
• przyjmowanie substancji pomimo wiedzy o jej szkodliwości.

Szczegółowy obraz kliniczny może się jednak różnić w zależności od tego, czego dotyczy uzależnienie.

Przyczyny uzależnień

Mechanizm tworzenia się uzależnień jest dość dobrze poznany. Wszystkie te substancje w centralnym układzie nerwowym zmieniają funkcjonowanie ośrodków odpowiedzialnych za:

• doznanie przyjemności lub odczuwanie kary (układ nagrody);
• czuwanie-sen (układ pobudzenia);
• zapamiętywanie i uczenie się bądź zapominanie (układ kognitywny).

Nadużywanie psychoaktywnych substancji uzależniających zmienia początkowo funkcjonowanie układu nagrody. Aktywność tego układu nasilana jest nie tylko przez psychoaktywne substancje chemiczne, ale także naturalne nagrody (np. pokarm, seks) czy pewne zachowania (poszukiwanie nowości, ryzykowne przeżycia, łagodne formy agresji).

Osoba uzależniona po przyjęciu określonej substancji odczuwa euforię, podniecenie i wiele innych przyjemnych emocji. Czynników ryzyka uzależnień należy się natomiast doszukiwać na wielu płaszczyznach życia, także w dzieciństwie. Przykładowo zaniedbywane dziecko, któremu rodzice nie ukazywali miłości i emocji, może uzależnić się od partnera (ma to miejsce np. w osobowości borderline), ciesząc się z każdego najmniejszego przejawu jego uczuć. Z kolei osoba szykanowana w szkole może uzależnić się od narkotyków lub alkoholu, aby w ten sposób zapominać o problemach lub lepiej wpasować się w grupę. Nie ma tu jednego schematu działania.

Leczenie uzależnień

Leczenie uzależnień jest trudne, czasochłonne i wymaga zaangażowania pacjenta. Przeważnie opiera się na psychoterapii (indywidualnej i/lub grupowej), a w poważniejszych przypadkach wymaga umieszczenia uzależnionego w zamkniętym ośrodku wsparcia na okres kilku tygodni lub miesięcy. Domowe metody takie jak znalezienie angażującego hobby może pomóc w odwróceniu myśli od substancji uzależniającej. Bardzo ważne jest też wsparcie najbliższych osób. Jeśli to konieczne, lekarz uzupełniająco przepisuje farmakoterapię.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Kostowski W., Podstawowe mechanizmy i teorie uzależnień, Alkoholizm i Narkomania, 2/2006.
2. Poleszak W., Oblicza uzależnień: terapia jako przywracanie wolności, Lublin 2013.
3. Filip M., Nowe uzależnienia XXI wieku, Pismo Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, 2013.
4. Kułak-Bejda A., Waszkiewicz N., Współczesny wymiar uzależnień, Białystok 2020.
5. Kostowski W., Uzależnienia: podstawowe pojęcia i teorie, Psychiatria, 2/2005.