Uzależnienia behawioralne

Uzależnienia behawioralne to formy zaburzeń niezwiązanych z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych (co ma miejsce np. przy uzależnieniu od papierosów czy alkoholu). Istotą jest natomiast nieodparta, trudna do przezwyciężenia chęć wykonywania pewnych czynności, np. grania w gry hazardowe. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów zdrowotnych zajmuje się psychoterapeuta lub psychiatra. Zawsze wymagają terapii, ponieważ negatywnie oddziałują na życie społeczne oraz zdrowie pacjenta.

Uzależnienia behawioralne – definicja

Zgodnie z definicją uzależnienia behawioralne to zespół objawów związanych z utrwalonym, wielokrotnym powtarzaniem określonej czynności w celu uzyskania takich stanów emocjonalnych jak przyjemność, euforia, ulga, uczucie zaspokojenia. Do podstawowych kryteriów służących do opisu i diagnozowania wszelkich uzależnień behawioralnych należą:

• zaabsorbowanie – dane zachowanie zaczyna dominować nad pozostałymi, staje się najważniejszą aktywnością w życiu pacjenta;
• modyfikacja nastroju – odnosi się do efektu, jaki przynosi dane zachowanie. Wywołuje pozytywne emocje i radość odczuwaną przez uzależnionego, zaś czynności uzależniające są wykonywane jako następstwo negatywnych nastrojów, aby tym samym o nich zapomnieć;
• tolerancja – pojawia się rosnące zapotrzebowanie na dane zachowania w celu uzyskania podobnego poziomu gratyfikacji;
• symptomy odstawienne – objawy psychiczne i/lub fizyczne pojawiające się w momencie utrudnienia lub uniemożliwienia wykonania pożądanego zachowania (najczęściej są to poirytowanie, złość, smutek czy drżenie rąk);
• konflikt (na trzech wymiarach) – pomiędzy uzależnionym a jej najbliższym otoczeniem, pomiędzy uzależnionym a jego innymi aktywnościami, a także konflikt intrapsychiczny, który można opisać jako przeżywanie negatywnych emocji wskutek angażowania się w dane zachowania;
• nawroty – tendencja do powracania do tych samych czy podobnych wzorców danego zachowania po okresach całkowitej lub częściowej abstynencji.

Współcześnie wyróżnia się aż kilkadziesiąt uzależnień pozostających w ścisłym związku ze współczesną cywilizacją, rozwojem techniki i zmianą obyczajowości, a sporą część wśród nich stanowią właśnie uzależnienia behawioralne.

Uzależnienia behawioralne – przykłady

Wyróżnia się 12 podstawowych, niezależnych od siebie zaburzeń behawioralnych i są to:

• uzależnienie od ćwiczeń;
• uzależnienie od gier komputerowych;
• pracoholizm;
• uzależnienie od aktywności w mediach społecznościowych (siecioholizm);
• uzależnienie od Facebooka;
• uzależnienie od Tindera;
• zakupoholizm;
• uzależnienie od oglądania pornografii;
• seksoholizm;
• uzależnienie od miłości;
• uzależnienie od tańca;
• tanoreksja (uzależnienie od opalania się);
• problematyczne oglądanie seriali telewizyjnych.

Wszystkie one w różnym stopniu negatywnie oddziałują na życie prywatne, społeczne, rodzinne i zawodowe danej osoby. Tak naprawdę uzależnień behawioralnych jest znacznie więcej – uzależnić się można niemal od każdej czynności, dlatego problematyka jest w tym przypadku tak skomplikowana i złożona.

Uzależnienia behawioralne – przyczyny

Dokładne przyczyny uzależnień behawioralnych nie są znane. Najczęściej wymienia się 4 czynniki sprawcze i są to:

• czynniki neurologiczne (liczba receptorów);
• czynniki biologiczne (brak lub obniżona produkcja neurotransmiterów);
• czynniki psychologiczne (cierpienie, doświadczenie traumy w dzieciństwie);
• czynniki środowiskowe (presja społeczna).

Uważa się, że dopiero połączenie kilku z nich prowadzi do rozwoju uzależnienia behawioralnego.

Uzależnienia behawioralne – objawy

Kluczowym objawem uzależnień behawioralnych jest utrata kontroli, powiązana z niezdolnością człowieka do zaprzestania określonego działania, nawet gdy jego następstwem są widoczne szkody. Może ujawnić się wtedy nie tylko mechanizm zaprzeczenia, ale również utrwala się przekonanie, że obecne szkody (niezależnie od skali) zostaną pokonane (jest to charakterystyczne np. dla hazardu). Wykonywanie uzależniającej czynności sprawia, że dana osoba czuje szczęście i silne, pozytywne emocje, zaś brak możliwości jej wykonywania skutkuje złością, smutkiem, żalem, apatią, a nawet stanami depresyjnymi.

Niektóre uzależnienia behawioralne są niebezpieczne dla zdrowia i życia. Przykładowo długo trwająca tanoreksja wyraźnie zwiększa ryzyko raka skóry, natomiast seksoholizm może doprowadzić do zarażenia się groźnymi chorobami wenerycznymi.

Terapia uzależnień behawioralnych

Leczeniem tego typu problemów zajmuje się psychoterapeuta, zaś w bardziej zaawansowanych przypadkach psychiatra. Najczęściej wykorzystuje się terapię poznawczo-behawioralną, a zastosowanie farmakoterapii nie jest konieczne. Co ważne, leczenie powinno trwać wiele miesięcy, a nawet lat. Nie powinno się go przerywać w momencie krótkotrwałej abstynencji, ponieważ uzależnienia mają tendencję do nawrotów w krótkim czasie.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Rowicka M., Uzależnienia behawioralne, Krajowe Biuro do spraw Przeciwdziałania Narkomanii Fundacja Praesterno, Warszawa 2015.
2. Paszkiewicz A., Uzależnienia behawioralne we współczesnym świecie, Scientific Bulletin of Chełm Section of Pedagogy, 1/2022.
3. Jędrzejko M., Kowalski M., Rosik B., Uzależnienia behawioralne: wybrane aspekty, Psychiatria, 2017.