Termogeneza jest pojęciem związanym z termoregulacją organizmu. Odnosi się do zespołu fizjologicznych i metabolicznych procesów, a także reakcji behawioralnych, czego celem jest wytworzenie ciepła dla utrzymania stałej temperatury ciała.
Termoregulacja
Człowiek został wyposażony w rozwoju filogenetycznym w fizjologiczny mechanizm, którego celem jest utrzymywanie stałej temperatury środowiska wewnętrznego organizmu. Dzięki temu temperatura krwi przepływającej przez serce waha się jedynie nieznacznie i wynosi około 37 stopni Celsjusza. Z punktu widzenia praktyki lekarskiej można temperaturę ciała uważać za stałą, mając na uwadze cykliczne dzienne jej zmiany w granicach 0,5-0,7 stopnia Celsjusza.
Ciekawostką jest, że temperatura ciała zmienia się w zależności od okresu cyklu miesiączkowego u kobiet, jest także najniższa w czasie snu we wczesnych godzinach rannych, a najwyższa we wczesnych godzinach wieczornych bez względu na płeć.
Organizm traci ciepło w stosunku do otoczenia o niższej temperaturze poprzez:
- skórę;
- układ oddechowy;
- przewód pokarmowy i układ moczowy.
Temperaturę ciała utrzymuje na stałym poziomie ośrodek termoregulacji znajdujący się w przedniej części podwzgórza. Działa on na zasadzie termostatu, kontrolując inne ośrodki. Obniżenie temperatury krwi przepływającej przez podwzgórze hamuje termodetektory. W efekcie dochodzi do zwiększonego wytwarzania ciepła lub zmniejszenia jego utraty poprzez wiele mechanizmów. Do jednych z nich należy termogeneza.
Termogeneza – podział
Podstawowy podział w fizjologii człowieka wyróżnia termogenezę drżeniową oraz bezdrżeniową. Oba procesy są niezwykle ważne do utrzymania stałej temperatury ciała. Warto wspomnieć także o zjawisku takim jak termogeneza poposiłkowa. Pozwala ona na rozproszenie nadmiaru spożytej energii poprzez produkcję ciepła. To inaczej przyspieszenie procesu spalania tkanki tłuszczowej po posiłku, co wiąże się z przyspieszeniem metabolizmu.
Termogeneza drżeniowa
Termogeneza drżeniowa powstaje w wyniku zadziałania ośrodka wyzwalającego drżenie mięśniowe. Pojawiają się wówczas dreszcze, czyli skurcze komórek mięśniowych, co powoduje wytwarzanie się ciepła w mięśniach szkieletowych. W efekcie można powiedzieć, że są to nieznaczne, aczkolwiek szybkie i nieskoordynowane skurcze włókienek mięśniowych. Uruchamia się najczęściej podczas krótkotrwałych ekspozycji na zimno. Jednak zalicza się ją do mechanizmów kosztownych energetycznie i dodatkowo zwiększających utratę ciepła poprzez konwekcję. Właśnie dlatego termogeneza drżeniowa po kilku dniach ekspozycji na zimno ustępuje termogenezie bezdrżeniowej.
Termogeneza bezdrżeniowa
Tego typu termogeneza oznacza produkcję ciepła, która jest włączana i wyłączana w miarę potrzeb organizmu, w zależności od temperatury otoczenia. Jako że ilość ciepła niezbędnego do utrzymania stałej temperatury ciała zmienia się zarówno w zależności od pory roku jak i od pory doby, tak wydajność procesu również wykazuje zmienność w cyklu sezonowym i dobowym. Głównym efektorem termogenezy bezdrżeniowej jest tkanka tłuszczowa brunatna. Jedną z jej najważniejszych cech jest obecność białka rozprzęgającego, czyli termogeniny, które nie występuje w żadnej innej tkance. Energia wyzwalana w trakcie utleniania może zostać zamieniona na ciepło, zamiast powodować produkcję ATP z ADP. Proces termogenezy bezdrżeniowej pobudzany jest na drodze neurohormonalnej i utrzymywany oraz kontrolowany przez układ nerwowy.
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Jefimow M., Fakultatywna termogeneza bezdrżeniowa w regulacji temperatury ciała zwierząt stałocieplnych, Problemy Nauk Biologicznych, 1/2007.
- Sosnowski P., Mikrut K., Krauss H., Hipotermia – mechanizm działania i patofizjologiczne zmiany w organizmie człowieka, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69/2015.
- Kozak-Nurczyk K., Nurczyk K., Prystupa A., (i inni), Wpływ tkanki tłuszczowej i wybranych adipokin na insulinoodporność i rozwój cukrzycy typu 2, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 4/2018.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Zostaw komentarz