Opioidy

Aktualizacja: 25 listopada 2021

Opioidy to grupa naturalnych lub syntetycznych substancji wiążących się z receptorami opioidowymi, do której należy m.in. morfina czy heroina. Stanowią najstarszą, bardzo liczną grupę środków uzależniających, oddziałujących na psychikę. Uzależnienie od nich prowadzi do poważnych, trudnych do przewidzenia konsekwencji społecznych oraz upośledzenia zdrowia.

Co to są opioidy?

Opioidy to leki przeciwbólowe stosowane do leczenia długotrwałych i intensywnych dolegliwości bólowych. Ich działanie opiera się na blokowaniu receptorów bólowych, które przewodzą bodźce bólowe do mózgu. Z ich pomocą można złagodzić nawet najsilniejsze dolegliwości (w tym występujące przy zaawansowanej chorobie nowotworowej). Wyróżnia się opioidy naturalne takie jak np. endorfina, morfina i kodeina, a także syntetyczne, czyli metadon, petydynę i fentanyl. Naturalne mogą być w pewnych ilościach syntezowane naturalnie przez organizm człowieka, np. w momencie ekstazy czy wyjątkowego szczęścia.

Opioidy – uzależnienie

Współcześnie uważa się, że uzależnienie lekowe jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego o nieznanym mechanizmie. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD-10) wymienia 6 charakterystycznych zjawisk, z których obecność minimum trzech świadczy o uzależnieniu od opioidów:

• silnie pragnienie sięgnięcia po opioidy lub odczuwanie przymusu, aby to wykonać;
• trudności występujące w kontrolowaniu przyjmowania opioidów;
• tolerancja na opioidy (ich działanie nie wpływa na organizm tak silnie, jak u osób nieuzależnionych);
• fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego;
• powtarzające się używanie opioidów mimo wyraźnych dowodów na ich szkodliwość;
• zaniedbywanie zainteresowań, hobby czy domowych obowiązków na rzecz przyjmowania opioidów.

Występowanie przynajmniej 3 z nich powinno pojawiać się w ciągu ostatniego roku. Uzależnienie od opioidów nie rozwija się bez ich regularnego używania, choć samo regularne używanie nie wystarcza do rozwinięcia się silnego uzależnienia. Oznacza to, że przyjęcie leków opioidowych po operacji czy w trakcie leczenia onkologicznego nie spowoduje uzależnienia.

Nie wszyscy ludzie uzależniają się w tym samym stopniu. Jedni uzależniają się łatwo, z kolei u innych substancje silnie uzależniające nie doprowadzają do nałogu. Czynniki genetyczne w istotny sposób odpowiadają za rozwój uzależnienia. Znane są już pewne miejsca w DNA, w których występują modyfikacje, prawdopodobnie odpowiedzialne za te predyspozycje. Nie należy zapominać, że narkotyki oddziałują bezpośrednio na mózg, zmieniają informację genetyczną w komórkach nerwowych.

Objawy uzależnienia od opioidów

Wielokrotne, częste i nadmierne używanie opioidów skutkuje wystąpieniem szeregu zmian neuroadaptacyjnych w różnych obwodach neuronalnych mózgu. Wiążą się one z pamięcią, motywacją, kontrolą zachowań i procesami emocjonalnymi. Konsekwencją jest zwiększona wartość nagrody (uczucie euforii, błogości) związanej ze stosowaniem opioidów.

Uzależnienie od opioidów wiąże się z istotnym pogorszeniem jakości życia, ponieważ ważne aktywności zostają wypierane przez czas spędzony w stanie odurzenia lub przeznaczony na poszukiwanie opioidów. Przy dożylnym przyjmowaniu opioidów wzrasta ryzyko somatycznych chorób oraz przemocy. Uzależnienie w znacznym stopniu wiąże się z wysoką częstotliwością depresji i zespołu stresu pourazowego.

Leczenie uzależnienia od opioidów

Leczenie ma na celu:

• stopniowe zmniejszenie i zaprzestanie stosowania opioidów;
• zapobieganie szkodom związanym z ich używaniem;
• poprawę jakości życia i uzyskanie dobrego samopoczucia osób uzależnionych.

Leczenie uzależnienia od opioidów polega na odstawieniu leków powodujących uzależnienie, na rzecz krótkotrwałego stosowania niewielkich dawek częściowych agonistów receptora opioidowego. Odstawienie opioidów bez jakiejkolwiek alternatywy wiązałoby się bowiem z wystąpieniem zespołu abstynencyjnego, którego objawy silnie pogarszają jakość codziennego życia. Niezbędne jest wsparcie psychoterapeuty lub niekiedy wręcz psychiatry.

Opcją stosowaną tylko w rzadkich przypadkach jest tak zwana metoda „gęsiej skórki”, polegająca na odstawieniu opioidów i powstrzymaniu się od jakiejkolwiek interwencji bądź stosowaniu jedynie leczenia objawowego. Metoda ta nie jest rekomendowana, ponieważ uznaje się ją wręcz za niehumanitarną i o wątpliwej skuteczności.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Szukalski B., Neurobiologiczne podstawy uzależnienia od narkotyków, Farmakologia Polska, 9/2009.
2. Dobrogowski J., Wordliczek J., Przeklasa-Muszyńska A., Zastosowanie silnie działających opioidów w leczeniu bólu nowotworowego, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 2/2007.
3. Przewłocki R., Mechanizmy uzależnienia od analgetyków opioidowych, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 2/2017.
4. Przewłocki R., Uzależnienia opioidowe, mechanizmy, terapia, Wszechświat, 1/2017.