Nikotyna

Aktualizacja: 22 września 2022

Nikotyna to bezbarwna, bezwonna i oleista ciecz otrzymywana z liści tytoniu. Jest powszechnie znanym środkiem, ponieważ stanowi składnik papierosów i wyrobów tytoniowych. Wykazuje silne właściwości uzależniające.

Charakterystyka nikotyny

Nikotyna dobrze wchłania się przez drogi oddechowe, skórę i przewód pokarmowy. U palaczy odkłada się w tkankach i narządach, przy czym jej największe stężenie można odnotować w mózgu, nerkach, błonie śluzowej żołądka, błonie śluzowej nosa oraz śliniankach. Cząsteczka nikotyny wykazuje niską polarność, którą zawdzięcza hydrofobowej pirydynie oraz pierścieniowi pirolidynowemu. W efekcie związek ten cechuje się wysoką rozpuszczalnością w lipidach, a w rezultacie łatwym przenikaniem do ustroju i do komórek.

Czysta nikotyna jest substancją bezwonną o ostrym, palącym smaku. Po ogrzaniu można jednak wyczuć delikatny, rybi aromat. Ta oleista ciecz na ogół jest bezbarwna lub delikatnie żółta, jednak kontakt z powietrzem powoduje jej ciemnienie. Otrzymuje się ją z liści tytoniu przez destylację z parą wodną w środowisku zasadowym.

Jak nikotyna przenika do organizmu?

Cząsteczki nikotyny stosunkowo łatwo przenikają przez błony komórkowe. Biodostępność nikotyny wzrasta wraz z pH w poszczególnych tkankach. W związku z tym z łatwością dyfunduje przez błony komórkowe pneumocytów, po czym zostaje szybko wchłonięta do krwi. Wchłanianie nikotyny następuje również w jamie ustnej, gdzie panuje pH zasadowe, a także w śluzówce nosa. Pierwszy kontakt z nikotyną ma miejsce już w jamie ustnej, gdzie cząsteczki zostają połknięte wraz ze śliną. W żołądku ulega powolnemu wchłanianiu ze względu na niskie pH, natomiast w lekko zasadowym środowisku jelita cienkiego wchłanianie to jest już znacznie szybsze. Może być ona również wchłaniana zwrotnie z pęcherza moczowego, przy czym tempo tego procesu zależy od pH moczu. Jak zatem widać, cząsteczki tej szkodliwej substancji mogą wchłaniać się do organizmu człowieka na różne sposoby.

Substancja ta pojawia się we krwi już chwilę po zapaleniu jednego papierosa, a po około 20 minutach jej stężenie szybko spada. Jest to efektem przenikania omawianego alkaloidu do tkanek. Nikotyna bez problemów przekracza barierę krew-mózg i w ciągu kilkunastu sekund dociera do mózgu, po czym szybko wnika do neuronów. Najwyższe powinowactwo tkankowe wykazuje do organów takich jak wątroba, nerki, śledziona czy płuca, najniższe zaś – do tkanki tłuszczowej.

Szkodliwość nikotyny

Nikotyna jest substancją o dużej toksyczności. Jej działanie wiąże się głównie ze zdolnością tego związku do pobudzania cholinergicznych receptorów nikotynowych, co z kolei powoduje pobudzenie komórek nerwowych i zablokowanie przekaźnictwa sympatycznego. Zatrucie nikotyną powoduje między innymi:

• częstoskurcz;
• zwiększenie wyrzutu serca;
• zawroty głowy;
• biegunka;
• ślinotok;
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi;
• zmniejszenie perystaltyki przewodu pokarmowego;
• nadmierną potliwość.

Aż do 20% nikotyny może przedostawać się przez łożysko do płodu oraz do mleka matek karmiących piersią. To z kolei wywołuje u płodu liczne uszkodzenia, może również doprowadzić do uzależnienia noworodka od nikotyny.

Omawiany związek jest alkaloidem pirydynowym o silnych właściwościach owadobójczych, przez co wykorzystuje się go w ochronie roślin. Jest również silną trucizną – dawka śmiertelna dla ludzi wynosi już 0,05 grama. Nikotyna stanowi składnik dymu tytoniowego i wywołuje nikotynizm.

Zobacz również: Palenie papierosów – skutki uboczne.

Co to jest nikotynizm?

Nikotynizm jest stanem uzależnienia od nikotyny. Objawia się wzmożoną chęcią sięgnięcia po wyroby tytoniowe, nawet zdając sobie sprawę z ich szkodliwości. Odstawienie papierosów skutkuje agresją, wahaniami nastroju, patologicznym objadaniem się czy trudnościami ze snem. Zauważa się jednak znacznie więcej objawów odstawienia nikotyny u osób uzależnionych.

To zjawisko na dłuższą metę wysoce niebezpieczne, ponieważ zmusza do sięgnięcia po papierosy. W papierosach zaś znajduje się znacznie więcej szkodliwych substancji, które pogarszają funkcjonowanie całego organizmu, przyczyniają się do rozwoju wielu nowotworów oraz upośledzają pracę płuc. Nikomu nie trzeba przedstawiać szkodliwości palenia papierosów – skutki uboczne tej czynności poznano już dawno. Mimo tego, wiele osób wciąż sięga po papierosy, czego przyczyną jest w wielu przypadkach nikotynizm. To również on utrudnia rzucenie palenia u osób, które wykazują taką chęć.

Bibliografia

1. Bidzan L., Nikotyna a schizofrenia – przegląd badań, Psychiatria Polska, 5/2007.
2. Szymańska J., Frydrych B., Bruchajzer E., Nikotyna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego, Postawy Metody i Oceny Środowiska Pracy, 2/2007.
3. Macura B., Śliwa L., Wpływ nikotyny na płodność kobiet – problem ciągle aktualny, Medycyna Rodzinna, 4/2016.
4. Wiraszka G., Obierzyńska A., Poziom uzależnienia od nikotyny oraz motywacja do zaprzestania palenia tytoniu wśród młodych dorosłych – studentów regionu świętokrzyskiego, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 9/2019.
5. Banasiak E., Zasady pielęgnacji skóry osób narażonych na nikotynę, Kosmetologia Estetyczna, 3/2015.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...