Ziarna zbóż

Aktualizacja: 2 września 2024

Ziarna zbóż są podstawową żywnością ludzi na całym świecie od tysięcy lat. Ich popularność nie maleje także w dzisiejszych czasach – wykorzystuje się je powszechnie do wypieków, mąk, kasz, a nawet słodyczy. Są wartościowym dodatkiem do obiadów, choć można je jeść także odrębnie. Stanowią skarbnicę błonnika pokarmowego, antyoksydantów, minerałów i witamin z grupy B. W Polsce najpopularniejszym zbożem jest pszenica.

Ziarna zbóż – rodzaje

Do grona najpopularniejszych ziaren zbóż zaliczamy:

• żyto – gatunek zbóż z rodziny wiechlinowatych, pochodzący z terenów Bliskiego Wschodu. Rodzina ta liczy aż 9 gatunków. Żyto zawiera mniej białka niż pszenica, jednak ma ono wyższą wartość biologiczną. Zależnie od formy dorasta do 150 cm wysokości, a jego liście przybierają kształt podłużnie lancetowaty;
• pszenicę – do najpopularniejszych form należą: pszenica zwyczajna, pszenica twarda (durum) i pszenica orkisz. Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy i około 10 mieszańców międzygatunkowych. Oprócz jęczmienia jest najdawniej uprawianym zbożem;
• jęczmień – obejmuje około 36-40 gatunków traw jednorocznych i trwałych. Ziarniaki zawierają duże ilości skrobi. Mają kształt wydłużony, okryty plewkami, pomarszczony. Kwiatostan stanowi kłos dwurzędowy lub wielorzędowy z bardzo długimi ościami;
• proso – gatunek samopylnej rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z obszarów Azji Wschodniej, szczególnie z rejonów Indii i Chin. Współcześnie uprawia się je na całym świecie w celach spożywczych oraz jako roślina paszowa. Proso ma grube źdźbła, osiągające od 50 cm do 120 cm, a jego kwiatostan jest luźny i zwieszony;
• owies – obejmuje 25 gatunków roślin, a występują one w Europie, Azji i północnej oraz wschodniej Afryce. Owies wytwarza ziarna, znane jako owoce owsa, osadzone na łodydze w kłoskach. Są one owalne, płaskie i posiadają charakterystyczne osłonki;
• komosę ryżową – roślina jednoroczna, uprawiana najpowszechniej na terenach Ameryki Południowej, osiągająca 1,5 m wysokości. Tworzy wzniesione, rozgałęzione łodygi, często przebarwiające się na czerwono;
• grykę – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny rdestowatych. Występuje w klimacie umiarkowanym, a pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji;
• amarantus – jeden z najstarszych gatunków zbóż na świecie. Jego najbardziej charakterystycznym elementem są kwiaty o amarantowym kolorze. Osiąga nawet do 3 metrów wysokości.

Zbóż jest jednak znacznie więcej, tym bardziej że rosnącą popularnością cieszą się różne krzyżówki, np. pszenżyto (połączenie pszenicy z żytem).

Zawartość glutenu w zbożach

Gluten to kompleks białek znajdujących się w ziarnach zbóż. Większość ludzi nie wykazuje skutków ubocznych po jego spożyciu, jednak substancja ta może u osób predysponowanych wywołać nadwrażliwość, biegunki, niestrawność i liczne objawy ze strony układu pokarmowego. Zgodnie z definicją sformułowaną przez FAO/WHO gluten stanowi nierozpuszczalną w wodzie frakcję białka występującego w pszenicy, życie, owsie, jęczmieniu oraz ich pochodnych, a także w odmianach mieszańców (np. pszenżyto).

Glutenu nie znajdziemy natomiast w ryżu, kukurydzy, gryce, prosie, amarantusie, sorgo. To ważna informacja dla osób z alergią na gluten lub celiakią.

Ziarna zbóż – czy są zdrowe?

Ziarna zbóż zaliczane są do grona wartościowych produktów spożywczych, z których przyrządzać można wypieki, mąki, kasze i wiele innych wyrobów. Zawierają w swoim składzie mnóstwo składników mineralnych (w tym miedź, magnez, cynk, żelazo, wapń, potas, fosfor, mangan i inne), witaminy z grupy B, witaminę E, witaminę K, witaminę A oraz błonnik pokarmowy. To źródło białka pochodzenia roślinnego i węglowodanów. Poszczególny skład i wartości zdrowotne zależą jednak od rodzaju zboża.

Przykładowo amarantus znany jest z wysokiej zawartości aminokwasów i witaminy E, a nawet tłuszczów nienasyconych, z kolei gryka to przede wszystkim źródło witamin z grupy B, miedzi, cynku i fosforu. Ma znacznie większą wartość odżywczą niż popularna pszenica. Ziarna zbóż mają bogaty skład, ponieważ właśnie z nich w przyszłości wyrosnąć ma nowa roślina, musi więc być odpowiednio zabezpieczona pod względem odżywczym.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Michałowska J., Pastusiak K., Bogdański P., Kontrowersje wokół glutenu, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3/2017.
2. Hebda T., Micek P., Cechy geometryczne ziarna wybranych odmian zbóż, Inżynieria Rolnicza, 5/2007.
3. Gawęcki J., Żywienie człowieka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.