Ziarna zbóż

Aktualizacja: 2 września 2024

Ziarna zbóż są podstawową żywnością ludzi na całym świecie od tysięcy lat. Ich popularność nie maleje także w dzisiejszych czasach – wykorzystuje się je powszechnie do wypieków, mąk, kasz, a nawet słodyczy. Są wartościowym dodatkiem do obiadów, choć można je jeść także odrębnie. Stanowią skarbnicę błonnika pokarmowego, antyoksydantów, minerałów i witamin z grupy B. W Polsce najpopularniejszym zbożem jest pszenica.

Ziarna zbóż – rodzaje

Do grona najpopularniejszych ziaren zbóż zaliczamy:

• żyto – gatunek zbóż z rodziny wiechlinowatych, pochodzący z terenów Bliskiego Wschodu. Rodzina ta liczy aż 9 gatunków. Żyto zawiera mniej białka niż pszenica, jednak ma ono wyższą wartość biologiczną. Zależnie od formy dorasta do 150 cm wysokości, a jego liście przybierają kształt podłużnie lancetowaty;
• pszenicę – do najpopularniejszych form należą: pszenica zwyczajna, pszenica twarda (durum) i pszenica orkisz. Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy i około 10 mieszańców międzygatunkowych. Oprócz jęczmienia jest najdawniej uprawianym zbożem;
• jęczmień – obejmuje około 36-40 gatunków traw jednorocznych i trwałych. Ziarniaki zawierają duże ilości skrobi. Mają kształt wydłużony, okryty plewkami, pomarszczony. Kwiatostan stanowi kłos dwurzędowy lub wielorzędowy z bardzo długimi ościami;
• proso – gatunek samopylnej rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z obszarów Azji Wschodniej, szczególnie z rejonów Indii i Chin. Współcześnie uprawia się je na całym świecie w celach spożywczych oraz jako roślina paszowa. Proso ma grube źdźbła, osiągające od 50 cm do 120 cm, a jego kwiatostan jest luźny i zwieszony;
• owies – obejmuje 25 gatunków roślin, a występują one w Europie, Azji i północnej oraz wschodniej Afryce. Owies wytwarza ziarna, znane jako owoce owsa, osadzone na łodydze w kłoskach. Są one owalne, płaskie i posiadają charakterystyczne osłonki;
• komosę ryżową – roślina jednoroczna, uprawiana najpowszechniej na terenach Ameryki Południowej, osiągająca 1,5 m wysokości. Tworzy wzniesione, rozgałęzione łodygi, często przebarwiające się na czerwono;
• grykę – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny rdestowatych. Występuje w klimacie umiarkowanym, a pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji;
• amarantus – jeden z najstarszych gatunków zbóż na świecie. Jego najbardziej charakterystycznym elementem są kwiaty o amarantowym kolorze. Osiąga nawet do 3 metrów wysokości.

Zbóż jest jednak znacznie więcej, tym bardziej że rosnącą popularnością cieszą się różne krzyżówki, np. pszenżyto (połączenie pszenicy z żytem).

Zawartość glutenu w zbożach

Gluten to kompleks białek znajdujących się w ziarnach zbóż. Większość ludzi nie wykazuje skutków ubocznych po jego spożyciu, jednak substancja ta może u osób predysponowanych wywołać nadwrażliwość, biegunki, niestrawność i liczne objawy ze strony układu pokarmowego. Zgodnie z definicją sformułowaną przez FAO/WHO gluten stanowi nierozpuszczalną w wodzie frakcję białka występującego w pszenicy, życie, owsie, jęczmieniu oraz ich pochodnych, a także w odmianach mieszańców (np. pszenżyto).

Glutenu nie znajdziemy natomiast w ryżu, kukurydzy, gryce, prosie, amarantusie, sorgo. To ważna informacja dla osób z alergią na gluten lub celiakią.

Ziarna zbóż – czy są zdrowe?

Ziarna zbóż zaliczane są do grona wartościowych produktów spożywczych, z których przyrządzać można wypieki, mąki, kasze i wiele innych wyrobów. Zawierają w swoim składzie mnóstwo składników mineralnych (w tym miedź, magnez, cynk, żelazo, wapń, potas, fosfor, mangan i inne), witaminy z grupy B, witaminę E, witaminę K, witaminę A oraz błonnik pokarmowy. To źródło białka pochodzenia roślinnego i węglowodanów. Poszczególny skład i wartości zdrowotne zależą jednak od rodzaju zboża.

Przykładowo amarantus znany jest z wysokiej zawartości aminokwasów i witaminy E, a nawet tłuszczów nienasyconych, z kolei gryka to przede wszystkim źródło witamin z grupy B, miedzi, cynku i fosforu. Ma znacznie większą wartość odżywczą niż popularna pszenica. Ziarna zbóż mają bogaty skład, ponieważ właśnie z nich w przyszłości wyrosnąć ma nowa roślina, musi więc być odpowiednio zabezpieczona pod względem odżywczym.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Michałowska J., Pastusiak K., Bogdański P., Kontrowersje wokół glutenu, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3/2017.
2. Hebda T., Micek P., Cechy geometryczne ziarna wybranych odmian zbóż, Inżynieria Rolnicza, 5/2007.
3. Gawęcki J., Żywienie człowieka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.