Pszenżyto

Pszenżyto jest zbożem łączącym w sobie cechy zarówno pszenicy, jak i żyta, odkrytym w roku 1889. Zalicza się go do rodziny wiechlinowatych. Współcześnie należy do grona najbardziej rozpowszechnionych roślin uprawnych na świecie. Choć nie wykorzystuje się jej żywieniu człowieka, osoby z nietolerancją glutenu muszą wiedzieć, że pszenżyto posiada w swoich ziarnach bardzo dużo tego białka.

Pszenżyto – charakterystyka

W Polsce pszenżyto uprawia się na powierzchni zajmującej ponad 750 ha, co stanowi niemal 9,5% całkowitej powierzchni zasiewów zbóż. Należy zaznaczyć, że w warunkach naturalnych krzyżówki pszenicy z żytem nie występują, gdyż mieszańce są z reguły niepłodne albo nietrwałe. Uprawne pszenżyto uzyskuje się więc drogą modyfikacji genetycznych.

Wyróżnia się 2 podstawowe formy pszenżyta – jare i ozime. Różnią się one między sobą głównie terminem wysiewu. Pszenżyto ozime wysiewa się jesienią, aby mogło przezimować w gruncie i wzrosnąć na wiosnę, z kolei pszenżyto jare wysiewa się wiosną. Nie potrzebuje okresu jarowizacji (wykorzystania niskiej temperatury celem pobudzenia kwitnienia roślin). Zaletą pszenżyta jest dobrze rozwinięty system korzeniowy, który pozwala wykorzystać pokłady wody oraz składników pokarmowych z gleby.

Jak wygląda pszenżyto?

Wygląd może różnić się w zależności od odmiany, ale ogólnie pszenżyto posiada długie, wąskie liście przypominające te u pszenicy. Kłosy pszenżyta są zazwyczaj krótsze i gęściej osadzone niż u pszenicy, a ziarna są mniejsze i bardziej okrągłe. Roślina ta jest odporna na różne warunki środowiskowe, co sprawia, że jest stosunkowo łatwa w uprawie.

Wysokość pszenżyta może być zróżnicowana w zależności od odmiany i warunków uprawy, ale ogólnie rzecz biorąc, pszenżyto jest zazwyczaj niższe niż tradycyjne odmiany pszenicy. Wysokość pszenżyta może wynosić od kilkudziesięciu do około stu centymetrów. Jest to jedna z cech, która wynika z krzyżowania pszenicy i żyta, co pozwala roślinie lepiej radzić sobie w trudniejszych warunkach środowiskowych.

Uprawa pszenżyta

Wymagania glebowe pszenżyta są mniejsze niż pszenicy, jednak wyższe niż żyta. Wersja ozima zaczyna kiełkować w temperaturze 2-6 stopni C, zaś właściwy wzrost i rozwój jesienny przebiega w średniej dobowej temperaturze wynoszącej 14 stopni C. Wymagania dotyczące nawodnienia są niewielkie – roślinie tej wystarczy 80-100 mm opadów. Najwyższe zapotrzebowanie na wodę ma miejsce w kwietniu (45 mm) i w maju (60 mm).

Natomiast dla pszenżyta jarego optymalną temperaturą zapewniającą dobre wschody i krzewienie jest 6-8 stopni C. Jego niepodważalną zaletą są niskie wymagania glebowe, w tym tolerancja na gleby kwaśne. Mimo tego uprawa pszenżyta jarego jest marginalna (stanowi poniżej 3% zasiewów zbóż), głównie ze względu na wyraźnie niższe plony w porównaniu z formą ozimą.

Przez wiele lat twierdzono, że pszenżyto nie jest gatunkiem podatnym na choroby. Wraz z upływem czasu wzrosło jednak nasilenie chorób. Dla przykładu, aktualne występowanie rdzy brunatnej, septoriozy liści i septoriozy plew notuje się w 70-90% przypadków. Jeszcze 2 lata wstecz pszenżyto uważano za roślinę odporną na mączniaka, a porażenie obserwowało się w zaledwie 10% przypadków. Mimo tego już w roku 2004 odnotowano mączniaka w aż 75% przypadków. Sprawia to, że pszenżyto może stać się w niedługim czasie równie wymagającą w uprawie rośliną.

Pszenżyto – wykorzystanie

Pszenżyto ozime jest wykorzystywane jako pasza dla drobiu i trzody chlewnej. Zawiera przy tym więcej białka niż ziarno żyta i wyższą strawność niż ziarno pszenicy. Duży udział lizyny w składzie aminokwasów sprawia, że również pod względem wartości odżywczych jest korzystniejszy niż klasyczne żyto lub pszenica. Pszenżyto jest więc głównie zbożem paszowym, a współcześnie uprawiane odmiany są mało przydatne do wypieku chleba. Nie oznacza to jednak, że prace hodowlane nad wytworzeniem odmian nadających się w piekarnictwie zostały zaprzestane.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Metodyka integrowanej ochrony pszenżyta ozimego i jarego dla producentów, Poznań 2012.
2. Jończyk K., Feledyn-Szewczyk B., Zboża w uprawie ekologicznej. Pszenżyto ozime, Puławy 2017.