Obrzęk limfatyczny

Aktualizacja: 7 maja 2024

Obrzęk limfatyczny to konsekwencja zastoju limfy, objawiająca się nabrzmieniem części ciała której dotyczy, najczęściej kończyn dolnych lub kończyn górnych. Podstawową przyczyną jest zaburzenie przepływu chłonki w naczyniach limfatycznych, co z kolei może mieć różne podłoże. W medycynie wyróżniamy obrzęk pierwotny (wskutek wrodzonych nieprawidłowości układu chłonnego) oraz wtórny (wynikający z procesów chorobowych lub przyczyn jatrogennych).

Czynność układu limfatycznego

Węzły chłonne rozlokowane są po całym organizmie człowieka, pełniąc przy tym niezwykle ważną rolę. Filtrują przepływającą przez nie limfę, są miejscem produkcji nowych komórek limfatycznych oraz chronią ustrój przed chorobotwórczymi patogenami. Budowa układu limfatycznego jest zbliżona do budowy układu krwionośnego – podobnie posiada duże naczynia i kapilary, jednak to limfa, a nie krew, po nich krąży. Naczynia układu limfatycznego zanurzają się bezpośrednio w organy, zaś sama limfa składa się w dużej części z białek. Wszelkie uszkodzenia układu limfatycznego sprawiają, że białka wraz z płynem tkankowym pozostają w tkankach, pomiędzy komórkami. Powstały w ten sposób obrzęk zwany jest właśnie obrzękiem limfatycznym.

Obrzęk limfatyczny – przyczyny

Pierwotny obrzęk limfatyczny może mieć rozmaite przyczyny, między innymi brak naczyń włosowatch (aplazja naczyń chłonnych), zbyt wąskie naczynia włosowate (hipoplazja) oraz zbyt mała ich ilość. Zdolność transportowania limfy jest wówczas niewystarczająca do usunięcia zakumulowanych substancji. Z kolei do możliwych przyczyn wtórnego obrzęku limfatycznego zaliczamy:

• usunięcie węzłów chłonnych wskutek procesu nowotworowego;
• infekcje grzybicze, pasożytnicze, wirusowe czy bakteryjne;
• chemioterapia i radioterapia;
• ostre zapalenie naczyń limfatycznych;
• wszelkie choroby przewlekłe, zwłaszcza choroby autoimmunologiczne;
• złamania, zwichnięcia, skręcenia i inne urazy ortopedyczne;
• zbyt długie noszenie obcisłych ubrań lub za małego obuwia;
• ciążę;
• choroby nowotworowe;
• długotrwałe unieruchomienie, np. u pacjentów leżących;
• całkowity brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia.

Dodatkowo wszystkie inne czynniki, które mogą wpływać na nieprawidłowe krążenie limfy.

Obrzęk limfatyczny – objawy

Kliniczne stopnie nasilenia obrzęku limfatycznego prezentują się następująco:

• 0 – stopień utajony, obrzęk nie występuje mimo patologii układu limfatycznego;
• I – stopień odwracalny, układ limfatyczny jest przeciążony i występuje niewielka opuchlizna, jednak po uniesieniu kończyny szybko przemija;
• II – stopień samoistnie nieustępujący, stanowi konsekwencję nadmiaru tkanki łącznej. Po naciśnięciu na obrzęk nie pojawia się wgłębienie;
• III – słoniowacizna, opuchlizna jest bardzo duża, a skóra stwardniała. Znacznie wzrasta ryzyko infekcji.

Dokładny obraz kliniczny obrzęku limfatycznego zależy więc od jego stopnia. W stadiach 0, I i II zwykle przebiega bezboleśnie lub powoduje jedynie niewielki dyskomfort. Z czasem jednak narasta, prowadząc do bólu i zmniejszając zakres ruchomości w zajętej kończynie. Wskutek nagromadzenia limfy i zbędnych produktów przemiany materii, wzrasta ryzyko niebezpiecznych zakrzepów, żylnej choroby zakrzepowej oraz pogarsza się zdolność gojenia tkanek.

Leczenie obrzęku limfatycznego

Na samym początku należy wyeliminować przyczynę obrzęku limfatycznego, czyli chorobę podstawową. Jeśli jest to efekt leczenia onkologicznego należy poczekać do jego zakończenia, zaś w trakcie terapii uczęszczać do fizjoterapeuty celem wdrożenia odpowiedniej rehabilitacji. Wizyta u fizjoterapeuty będzie zawsze dobrym pomysłem – stosuje się indywidualnie dobraną terapię manualną (drenaż limfatyczny, kompresoterapię, masaż bańką chińską, trakcję powierzchni stawowych, kinesiotaping i wiele innych), co znacznie poprawia przepływ limfy. Takie wizyty zalecane są także kobietom w ciąży czy osobom po kontuzjach.

Zobacz również: Domowe sposoby na stłuczenia i obrzęki.

Bardzo ważnym elementem leczenia obrzęku limfatycznego jest regularny ruch, najlepiej w maksymalnym zakresie ruchomości stawów zajętej kończyny. Należy pozostawać aktywnym fizycznie każdego dnia, zaś w przypadku pojawienia się obrzęku limfatycznego, nawet kilka razy dziennie. Metodami pomocniczymi są:

• elewacja, czyli uniesienie kończyny dolnej z obrzękiem powyżej poziomu serca, dzięki czemu limfa przy pomocy grawitacji spłynie do najbliższych węzłów chłonnych;
• kompresoterapia z pomocą specjalnej odzieży uciskowej lub bandażowania;
• unikanie noszenia obcisłych ubrań czy małych butów;
• unikanie diety bogatej w sól i tłuszcze pochodzenia zwierzęcego;
• chłodne okłady, które spowodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i naczyń limfatycznych.

W skrajnych przypadkach może zostać podjęta decyzja o leczeniu chirurgicznym. Jeśli obrzęk powstał wskutek kontuzji, można wspomagać się preparatami o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym dostępnymi w każdej aptece.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bieda J., Bączyk M., Łuczak J., Obrzęk limfatyczny – wartość diagnostyczna i prognostyczna limfoscyntygrafii dynamicznej kończyn górnych u pacjentek po mastektomii, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
2. Ochałek K., Grądalski T., Postępowanie w profilaktyce i leczeniu zachowawczym obrzęku chłonnego – przegląd piśmiennictwa, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 1/2017.
3. Macek P., Stanisławek A., Góźdź S., Obrzęk limfatyczny – przegląd literatury, Onkologia i Radioterapia, 4/2010.
4. Obrzęk limfatyczny, Wydawnictwo BSN-JOBST, Warszawa 2001.