Hipogonadyzm

Hipogonadyzm to patologiczny stan odnoszący się do zmniejszonego wydzielania hormonów płciowych wskutek upośledzenia czynności gonad. Może więc dotyczyć zarówno kobiet (gdy zaburzenie dotyczy jajników), jak i mężczyzn (gdy zaburzenie dotyczy jąder). Diagnostyką i leczeniem zajmuje się endokrynolog, nierzadko we współpracy z ginekologiem lub andrologiem.

Hipogonadyzm – przyczyny

Hipogonadyzm u mężczyzn definiuje się jako zespół objawów klinicznych będących konsekwencją braku lub spadku wydzielania testosteronu. Problem ten dotyczy nawet do 2% populacji dorosłych mężczyzn, a jego możliwe przyczyny dzieli się na:

• pierwotne – np. zespół Turnera, zespół Klinefeltera, wrodzone wady anatomiczne jąder, zespół niewrażliwości na androgeny;
• wtórne – choroby enrokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki mózgowej), agenezja komórek Leydiga, starzenie się i tym samym upośledzenie czynności hormonalnej jąder, zanik jąder (np. wskutek choroby nowotworowej), kastracja.

W przypadku kobiet hipogonadyzm wiąże się z brakiem lub spadkiem produkcji i wydzielania estrogenów. Przyczyny również dzieli się na:

• pierwotne – wszelkie zespoły wrodzone i wady genetyczne (podobnie jak ma to miejsce w przypadku mężczyzn), wrodzone wady anatomiczne jajników;
• wtórne – choroby endokrynologiczne, nieprawidłowo przebiegający okres przedpokwitaniowy, menopauza, uszkodzenie jajników lub ich chirurgiczne usunięcie na drodze leczenia chorób.

Poważnymi czynnikami ryzyka hipogonadyzmu bez względu na płeć są ponadto:

• nadwaga i otyłość;
• przewlekła terapia glikokortykoidami;
• radioterapia;
• infekcja HIV.

Znalezienie możliwych przyczyn nie jest więc łatwe. Wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań klinicznych.

Hipogonadyzm u kobiet

Hipogonadyzm u kobiet w okresie przedpokwitaniowym skutkuje między innymi:

• spowolnionym wzrostem piersi lub wręcz jego zahamowaniem;
• brakiem zaokrąglania się ciała w okolicach bioder;
• nieprawidłowym rozwojem narządów płciowych;
• opóźnieniem występowania pierwszej miesiączki.

W okresie popokwitaniowym objawy są typowe dla klasycznego niedoboru estrogenów, obejmują więc przede wszystkim:

• spadek libido;
• wypływ wydzieliny z piersi;
• uderzenia gorąca;
• zaburzenia miesiączkowania;
• zaburzenia snu;
• ból podczas stosunków seksualnych w związku z suchością pochwy;
• przewlekłe zmęczenie.

Hipogonadyzm u kobiet występuje rzadziej niż u mężczyzn, mimo tego jest realnym zagrożeniem. Częstość występowania gwałtownie wzrasta u kobiet w okresie menopauzy.

Hipogoonadyzm u mężczyzn

Hipogonadyzm męski jest szczególnie niebezpieczny w okresie przedpokwitaniowym, gdy nie doszło jeszcze w pełni do rozwinięcia męskich cech płciowych. Wówczas konsekwencje będą najmocniej zaznaczone i najbardziej uciążliwe dla pacjenta. Zalicza się do nich m.in.:

• wysoki wzrost przy nieproporcjonalnie długich kończynach;
• niską masę mięśniową, przy nadmiernym poziomie tkanki tłuszczowej;
• wysoką, kobiecą barwę głosu;
• małe jądra i prącie;
• brak charakterystycznego, męskiego owłosienia na ciele, np. na klatce piersiowej, nogach, twarzy czy w okolicach intymnych;
• ginekomastię, czyli powiększenie gruczołów piersiowych.

Hipogonadyzm występujący po uzyskaniu pełnej dojrzałości płciowej daje objawy kliniczne typowe dla niedoboru testosteronu, a więc np.:

• spadek libido;
• niepłodność w związku z oligospermią;
• łysienie;
• przerzedzenie owłosienia płciowego;
• spadek masy i siły mięśniowej;
• obniżenie gęstości mineralnej kości, co zwiększa podatność kości na złamania i pęknięcia.

Uważa się, że hipogonadyzm może dotyczyć nawet 15% mężczyzn powyżej 40. roku życia, zwłaszcza jeśli pojawia się u nich otyłość brzuszna, zespół metaboliczny lub cukrzyca typu 2.

Diagnostyka hipogonadyzmu

Hipogonadyzm można z łatwością zdiagnozować na podstawie badań krwi. Są one szybkie, proste, nieobarczone ryzykiem powikłań. W przypadku kobiet oznacza się poziom estrogenów w organizmie, zaś w przypadku mężczyzn – poziom androgenów, głównie testosteronu. Uzupełnieniem jest analiza innych parametrów z krwi, np. hormonów tarczycy, kortyzolu, panelu nerkowego i panelu wątrobowego, morfologia krwi. Da to wgląd w całościowy stan zdrowia pacjenta, zawężając poszukiwanie przyczyn hipogonadyzmu. Aby znaleźć przyczyny omawianego problemu, wykonuje się specjalistyczne badania zgodnie z podejrzeniami endokrynologa. Mogą to być badania obrazowe lub dalsze badania laboratoryjne, w tym genetyczne.

Hipogonadyzm – leczenie

Leczenie hipogonadyzmu skupia się na farmakoterapii. Kobiety otrzymują leki na bazie estrogenów, mężczyźni zaś – na bazie androgenów. Celem takiej terapii jest uzupełnienie niedoborów hormonalnych i tym samym przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niektóre konsekwencje hipogonadyzmu leczy się chirurgicznie, np. ginekomastię u mężczyzn, w niektórych przypadkach zaś leczenie podstawowe można uzupełniać metodami naturalnymi, np. stosowaniem ziół zawierających naturalne estrogeny (np. koniczyna czerwona, pluskwica groniasta, niepokalanek pospolity) czy androgeny (czarnuszka siewna, kozieradka).

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Rabijewski M., Zgliczyński W., Etiopatogeneza, rozpoznawanie i leczenie hipogonadyzmu u mężczyzn, Endokrynologia Polska, 3/2009.
2. Durma A., Saracyn M., Durma A., Kołodziej M., Kamiński G., Hipogonadyzm męski – zalecenia praktyczne, Lekarz Wojskowy, 2/2023.
3. Bajszczak K., Słowikowska-Hilczer J., Problemy terapeutyczne w zaburzeniach rozwoju płci, Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2016;24,1:25-30.