Szczwół plamisty

Aktualizacja: 30 października 2023

Szczwół plamisty to jedna z bardziej znanych trujących roślin, zawierająca koniinę, zabijającą w dawce 100-200 mg. W Europie jest to pospolita roślina przydrożna, przypominająca rozrośniętą pietruszkę, stąd jej ludowa nazwa pietrasznik. Była znana już setki lat temu – uważa się, że to właśnie z niej sporządzona napój dla Sokratesa (a nie z szaleju, jak twierdzono dotychczas), na co wskazują objawy poprzedzające jego śmierć.

Szczwół plamisty – charakterystyka

Szczwół plamisty (łac. Conium maculatum L.) to roślina trująca z rodziny selerowatych, nazywana potocznie szaleniem plamistym, świńską wszą lub psią pietruszką. Występuje w północnej Afryce, zachodniej Azji oraz niemal całej Europie. Niestety jej popularność w środowiskach dzikich jest bardzo duża, co może być przyczyną zatruć ludzi i zwierząt. Pod względem botanicznym jest rośliną dość charakterystyczną. Wykształca zielone, potrójnie pierzaste liście, a jej kwiaty są małe, białej barwy, zebrane w baldachy złożone. Osiąga 0,5-2,5 m wysokości. Zasiedla rumowiska, strefy nadbrzeżne wód, zarośla polne, skraje dróg.

Świeże ziele może być bezwonne, jednak roztarcie go z sodą lub popiołem (np. z papierosa) wydziela zapach opisywany jako mysi mocz lub stęchlizna. Niektórzy autorzy twierdzą, że wystarczy rozetrzeć liść, aby wyłonić ten charakterystyczny aromat. Liście mają mdły, nieprzyjemny smak, jednak nie należy samodzielnie ich próbować celem weryfikacji ten informacji.

Szczwół plamisty – skład

Najbardziej charakterystycznym składnikiem szczwołu plamistego jest oczywiście koniina, która odpowiada za jego toksyczność. Znaleźć w nim można jednak także inne składniki, zwłaszcza:

• alkaloidy;
• flawonoidy;
• niewielkie ilości olejku eterycznego;
• pochodne pirydynowe.

Razem z szalejem jadowitym jest najbardziej toksyczną rośliną z rodziny selerowatych. Prawdopodobieństwo zatrucia wiąże się z podobieństwem jednorocznej różyczki liści do pietruszki i pasternaku, wyraźnie inny jest jedynie zapach.

Szczwół plamisty – toksyczność

Wykazano, że szczwół plamisty rosnący w cieniu zawiera więcej toksyn niż zbierany ze stanowisk nasłonecznionych. Ponadto stwierdzono, że jadowitość rośliny zależy także od składu gleby, stopnia jej nagrzania i wilgotności. Cała roślina jest bardzo silnie trująca. Przyswojenie trucizny następuje dość łatwo przez błony śluzowe. Pojawiają się charakterystyczne objawy zatrucia:

• pieczenie w ustach i gardle;
• narastający paraliż;
• zimno;
• utrata czucia.

Śmierć następuje wskutek paraliżu oddechowego, zazwyczaj przy zachowaniu pełnej świadomości. Trucizna może przenikać także przez nieuszkodzoną skórę, jest więc tym bardziej niebezpieczna. Dawka śmiertelna koniiny, będącej głównym lotnym alkaloidem występującym w roślinie, wynosi 0,5-1,0 g. Śmierć następuje w przeciągu mniej niż 3 godzin. Wykazano przy tym, że szczwół plamisty rosnący w cieniu zawiera więcej toksyn niż zbierany ze stanowisk nasłonecznionych. Ponadto stwierdzono, że jadowitość rośliny zależy także od składu gleby, stopnia jej nagrzania i wilgotności.

Szczwół plamisty – jak rozpoznać?

Szczwół plamisty wyróżnia się dość typowymi plamami na łodydze, która z kolei jest naga (brak włosków), prawie okrągła, bruzdowana i pusta w środku. Roślina należy do rodziny selerowatych, które rozpoznaje się bardzo trudno ze względu na bardzo podobne liście oraz kwiatostany. Dlatego absolutnie nie należy spożywać żadnej rośliny, nie mając pewności co do jej pochodzenia, toksyczności i gatunku.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Konopka T., Jakiej trucizny użyto w „Imieniu Róży”?, Arch Med Sadowej Kryminol, 70/2020.
2. Haratym W., Tietze M., Weryszko-Chmielewska E., Rośliny dziko rosnące o właściwościach toksycznych, Alergo Profil, 1/2014.