Prolaktyna (PRL) jest peptydowym hormonem wytwarzanym w rytmie okołodobowym, wydzielanym przez przysadkę mózgową. W mniejszych ilościach może być również produkowana przez macicę, komórki układu odpornościowego, tkanki mózgu, gruczoły sutkowe, prostatę, skórę i tkankę tłuszczową. Prolaktyna składa się ze 198 aminokwasów.
Spis treści
Prolaktyna w organizmie
Gen prolaktyny u człowieka znajduje się na chromosomie 6. Mimo, że głównym miejscem jej wydzielania jest przysadka, hormon znajduje się także w innych strukturach, m.in. w:
- macicy i łożysku;
- jelitach;
- mózgu;
- tkankach układu odpornościowego.
Pewne jej ilości znajduje się nawet w płynach ustrojowych – mózgowo-rdzeniowym oraz owodniowym. Za fizjologiczne stężenie prolaktyny uznaje się do 20 ng/ml u kobiet i do 15 ng/ml u mężczyzn. Wszelkie stężenia przekraczające te wartości określa się mianem hiperprolaktynemii (HPRL).
Wydzielanie prolaktyny
Za syntezę i wydzielanie tego hormonu odpowiadają komórki laktotropowe (kwasochłonne) przedniego płata przysadki mózgowej. W mniejszym stopniu może być wydzielana pozaprzysadkowo przez neurony, błonę doczesną, a także komórki skóry, gruczołu krokowego czy układu immunologicznego. Mechanizm dalszego działania jest bardzo prosty i następuje klasyczną drogą endokrynną. Oznacza to, że po wydzieleniu hormon trafia do krwiobiegu, a następnie wraz z krwią dostaje się do odpowiednich narządów. Tam łączy się z receptorami błonowymi i pełni swoje funkcje.
Rzadziej (aczkolwiek ma to miejsce) hormon działa w sposób nieco bardziej bezpośredni, z pominięciem drogi krwiobiegiem. Wówczas prolaktyna po wydzieleniu działa na drodze parakrynowej lub autokrynowej, np. jako czynnik wzrostu lub neurotransmitter. Wydzielanie prolaktyny reguluje dopamina (zmniejsza wydzielanie PRL) oraz estrogeny, tyreoliberyna, oksytocyna, wazopresyna, serotonina czy histydyna (zwiększają wydzielanie PRL).
Czynniki wpływające na wydzielanie
Czynniki indukujące wydzielanie prolaktyny można podzielić na 3 grupy:
- fizjologiczne – w tym karmienie piersią, ciąża, stres czy spożycie posiłku bogatego w białko. Skok stężenia hormonu obserwuje się także podczas snu;
- farmakologiczne – leki zmniejszające stężenie dopaminy w tkankach lub agoniści receptora dopaminergicznego, opioidy oraz zbyt wysoka podaż witaminy B6;
- patologiczne – guzy przysadki mózgowej, choroby podwzgórza, urazy klatki piersiowej, choroby przewlekłe i autoimmunologiczne.
W efekcie stężenie prolaktyny w organizmie powyżej normy daje nieprawidłowe objawy.
Prolaktyna – funkcje
Prolaktyna funkcje pełni bardzo ważne. Jest niezwykle istotnym hormonem, ponieważ reguluje ponad 300 procesów organizmu. Za jej podstawową rolę uznaje się stymulowanie i podtrzymywanie laktacji, a także udział w procesie reprodukcji. Uznaje się, że większość jej funkcji obejmuje właśnie procesy związane z rozmnażaniem i utrzymaniem homeostazy organizmu. Stanowi regulator wzrostu i rozwoju gruczołów sutkowych. Jej podstawowym i najbardziej znanym działaniem jest stymulacja części zrazikowo-pęcherzykowej gruczołu piersiowego u kobiet oraz indukcja i podtrzymywanie laktogenezy, co ma szczególne znaczenie w okresie karmienia piersią. Ponadto prolaktyna wykazuje działanie luteotropowe, czyli wpływa na pobudzenie syntezy progesteronu w ciałku żółtym.
Pozostałe funkcje hormonu obejmują m.in.:
- wpływ na morfologię i funkcję jąder u mężczyzn;
- regulację prawidłowej odpowiedzi immunologicznej;
- wpływ na procesy angiogenezy;
- wpływ na adaptację organizmu do ciąży i laktacji (zmiany zachowania, instynkt macierzyński);
- działanie analgetyczne;
- udział w reakcji organizmu na stres;
- regulację gospodarki wodno-elektrolitowej, w tym redukcję utraty wody i sodu przez nerki.
Hiperprolaktynemia
Jest jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych, objawiającym się między innymi bezpłodnością, zaburzeniami płodności, mlekotokiem i spadkiem libido. Niezależnie od etiologii objawy wynikają z bezpośredniego wpływu prolaktyny na oś podwzgórze-przysadka. Ponadto objawy zależą od płci. Przykładowo, u kobiet dolegliwość obejmuje brak menstruacji, mlekotok, wzrost masy ciała, spadek libido oraz hipogonadyzm z osteopenią. Z kolei u mężczyzn prawie w 90% przypadkach hiperprolaktynemia objawia się zaburzeniami potencji i spadkiem libido. Dodatkowo może występować bezpłodność związana ze zmniejszeniem objętości ejakulatu.
Bibliografia
- Michalik J., Bartoszewicz Z., Prolaktyna (PRL) – wielofunkcyjny, przysadkowy hormon peptydowy, Postępy Biochemii, 4/2002.
- Bukowska A., Pepłońska B., Praca w nocy i prolaktyna jako czynnik ryzyka raka piersi, Medycyna Pracy, 2/2013.
- Parada-Turska J., Targońska-Stępniak B., Majdan M., Prolaktyna w układowych chorobach tkanki łącznej, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2/2006.
- Skałba W., Lemm M., Witek A., Rola przysadkowej i pozaprzysadkowej prolaktyny w rozrodzie i onkologii, Ann. Acad. Med. Siles., 70/2016.
- Fiedorowicz M., Układ prolaktynergiczny? Wytwarzanie i rola prolaktyny w mózgu, Problemy Nauk Biologicznych, 4/2004.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Zostaw komentarz