Hormony

Aktualizacja: 5 stycznia 2023

Hormony to różnego rodzaju związki chemiczne o rozmaitych funkcjach, produkowane przez narządy dokrewne (wewnątrzwydzielnicze) oraz komórki gruczołowe. Zakres ich czynności jest niezwykle rozległy. Od utrzymywania prawidłowych cech płciowych i rozmnażanie, poprzez regulację trawienia, aż po zapewnianie zdrowego snu.

Fizjologia hormonów

Produkcja hormonów następuje w określonych narządach dokrewnych bądź w komórkach gruczołowych. W dalszej kolejności wytworzone związki chemiczne są uwalniane do krwiobiegu i wraz z krwią docierają do wszystkich komórek docelowych. Wydzielanie hormonów następuje zwykle pod wpływem konkretnych bodźców. Przykładowo, synteza i wydzielanie melatoniny są stymulowane w momencie braku ekspozycji na źródła światła, natomiast do syntezy kortyzolu zwykle potrzebne jest narażenie na stres, co odbierane jest przez współczulny układ nerwowy.

Hormony wywołują reakcję organizmu już w bardzo niewielkich ilościach, a ich działanie jest przy tym plejotropowe (wielokierunkowe). Udowodniono bowiem, że jeden hormon- choć ma swoją główną rolę, z której jest najbardziej znany – w praktyce spełnia wiele funkcji.

Hormony – funkcje

Poniżej przedstawiamy przykładowe funkcje hormonów produkowanych przez określone struktury anatomiczne:

• podwzgórze – liberyny (stymulują czynność przysadki mózgowej), statyny (hamują czynność przysadki mózgowej), wazopresyna (powoduje resorpcję wody w kanalikach nerkowych), oksytocyna (pobudza laktację i powoduje skurcze macicy podczas porodu);
• szyszynka – melatonina (reguluje tryb snu i czuwania, inicjuje dojrzewanie płciowe);
• przedni płat przysadki mózgowej – hormon wzrostu (pobudza wzrost i procesy gojenia się);
• tarczyca – kalcytonina (reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową ustroju), tyroksyna i trójjodotyronina (reguluje metabolizm, pobudza wzrost);
• grasica – tymulina i tymozyna (pobudzają podział i dojrzewanie limfocytów T);
• kora nadnerczy – kortyzol (kontroluje metabolizm związków organicznych, pobudza organizm do działania),
• aldosteron (reguluje gospodarkę mineralną ustroju);
• komórki alfa trzustki – glukagon (pobudza glukoneogenezę i glikogenolizę, zwiększa stężenie glukozy we krwi);
• komórki beta trzustki – insulina (obniża stężenie glukozy we krwi);
• jajniki – estrogeny (żeński hormon płciowy odpowiadający za płodność i rozwój cech płciowych);
• jądra – testosteron (męski hormon płciowy odpowiadający za płodność i rozwój cech płciowych).

Powyższe hormony oddziałują na cały organizm człowieka. Są jednak również takie, które wywierają wpływ jedynie lokalnie, czyli w miejscu, w którym powstają. Takimi hormonami są choćby: sekretyna, cholecystokinina (wpływają na funkcje wydzielnicze żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego) oraz histamina (wpływa na ukrwienie narządów, wywołuje miejscowe reakcje zapalne).

Usuwanie hormonów z organizmu

W większości przypadków hormony znajdujące się w krwiobiegu po pewnym czasie, gdy nie są już niezbędne, ulegają rozkładowi do nieaktywnych metabolitów. Proces ten kontrolują głównie enzymy znajdujące się w największych ilościach w wątrobie i w nerkach. Tak powstałe metabolity mogą teraz zostać sprawnie usunięte wraz z żółcią bądź z moczem. Okres półtrwania (czas potrzebny do usunięcia danego hormonu z ustroju) jest jednocześnie wskaźnikiem tego, jak długo utrzymuje się aktywność hormonu w organizmie.

Zaburzenia hormonalne

W dzisiejszych czasach poważnym i częstym problemem są różnego rodzaju zaburzenia hormonalne. Najczęściej mamy do czynienia z nieprawidłową produkcją melatoniny, co przekłada się na niską jakość snu i problemy z zaśnięciem. Wszystko przez to, że wokół nas znajduje się zbyt wiele źródeł światła, a my przed snem często korzystamy jeszcze z telefonu komórkowego lub oglądamy telewizję. W przypadku kobiet miejsce może mieć zaburzenie syntezy hormonów płciowych, np. wskutek antykoncepcji hormonalnej czy silnego stresu. Nadmierny stres wpływa na upośledzenie pracy wielu narządów dokrewnych u obu płci.

Do chorób przebiegających z zaburzeniem pracy gospodarki hormonalnej zaliczamy między innymi:

• zespół Conna;
• niedoczynność tarczycy;
• nadczynność tarczycy;
• chorobę Hashimoto;
• cukrzycę;
• zespół Cushinga;
• chorobę Addisona.

Wiele z nich ma charakter wrodzony, jednak inne wynikają z nieodpowiedniego stylu życia.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
2. Górski J., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.