Sok żołądkowy

Aktualizacja: 22 lutego 2022

Sok żołądkowy to ciecz produkowana przez komórki okładzinowe, główne i śluzowe żołądka. Posiada pH około 1-3,5, na co wpływa charakterystyczny skład soku żołądkowego. Jest to substancja niezbędna do prawidłowego trawienia pokarmów w obrębie żołądka i dwunastnicy.

Co zawiera sok żołądkowy?

Komórki gruczołowe żołądka wydzielają około 1500 nawet do 2500 ml soku żołądkowego na dobę. Sok ten zawiera wiele różnych substancji, w tym głównie:

• kationy sodu, potasu, magnezu i wodoru;
• aniony chloru, HPO4 oraz SO4;
• pepsynę;
• kwas solny;
• wodę;
• lipazę;
• śluz;
• czynnik wewnętrzny.

Śluz składa się z glikoprotein zwanych mucynami, które tworzą rodzaj giętkiego żelu pokrywającego błonę śluzową. Większość jonów HCO3- zostaje zatrzymana w żelu pokrywającym błonę śluzową, dzięki czemu pH od strony światła żołądka wynosi 1,0-2,0, podczas gdy od strony powierzchni komórek nabłonkowych wynosi 6,0-7,0.

Za co odpowiada sok żołądkowy?

Śluz oraz jony HCO3- odgrywają znaczącą rolę w ochronie dwunastnicy przed uszkodzeniem, gdy wpływa do niej bogaty w kwas solny sok żołądkowy. Wszystkie składniki soku żołądkowego pełnią określoną rolę.

Przykładowo, kwas solny odpowiada za aktywację pepsynogenu (forma nieaktywna enzymu) do pepsyny (forma aktywna). Do innych ważnych funkcji kwasu solnego zalicza się działanie bakteriobójcze, które ogranicza rozwój szkodliwych patogenów przedostających się do układu pokarmowego wraz z pożywieniem. Wykazano również, że kwas solny pośrednio wspomaga wchłanianie wapnia oraz żelaza.

Z kolei lipaza żołądkowa rozpoczyna trawienie zemulgowanych tłuszczy, a pepsyna odpowiada za rozpoczęcie trawienia białek w żołądku. Ciekawym związkiem jest czynnik wewnętrzny Castle’a, który warunkuje prawidłowe wchłanianie witaminy B12.

Regulacja wydzielania żołądkowego

W celu pewnego uporządkowania fizjologiczną regulację wydzielania żołądkowego zwykle dzieli się na 3 fazy:

• głowową;
• żołądkową;
• jelitową.

Obecność pokarmu w jamie ustnej odruchowo pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Włókna eferentne dla tego odruchu znajdują się w nerwie błędnym. Zwiększanie wydzielania soku żołądkowego pod wpływem impulsów przewodzonych przez nerw błędny daje się łatwo przekształcić w odruch warunkowy. Przykładowo, u ludzi widok, zapach czy nawet myśl o jedzeniu powoduje zwiększanie wydzielania soku żołądkowego.

Pojawienie się pokarmu w żołądku przyspiesza wydzielanie soku żołądkowego, zapoczątkowane wcześniej w fazie głowowej. Receptory zlokalizowane w ścianach żołądka oraz błonie śluzowej są wrażliwe na rozciąganie oraz bodźce chemiczne, szczególnie aminokwasy i pokrewne produkty powstające w procesie trawienia. Faza jelitowa wiąże się głównie z wydzielaniem gastryny. Istnieje wiele czynników, które dodatkowo pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i są to między innymi:

• alkohol;
• kofeina;
• hipoglikemia.

W przypadku alkoholu należy jednak pamiętać, że pobudzanie wydzielania soku żołądkowego następuje po niewielkim spożyciu alkoholu. Zbyt duże ilości wysokoprocentowych trunków wpływają negatywnie na proces trawienia. Poleca się zatem kieliszek czerwonego wina do obiadu czy kieliszek ziołowej nalewki po spożyciu pokarmu, szczególnie ciężkostrawnego.

Poprawa wydzielania soku żołądkowego

Odpowiednie wydzielanie soku żołądkowego warunkuje prawidłowe trawienie pokarmów, przede wszystkim białek i tłuszczów. W niektórych przypadkach obserwuje się jednak obniżone wchłanianie, np. przy niektórych chorobach nowotworowych, anemii czy w chorobie Addisona. Gdy zdiagnozowane zostaje obniżone wydzielanie soku żołądkowego, terapia opiera się na stosowaniu konkretnych leków. Niekiedy można jednak wspomagać wydzielanie soku sposobami domowymi.

Wśród ziół poprawiających wydzielanie soku żołądkowego wyróżnia się bylicę piołun, imbir lekarski, kminek zwyczajny, majeranek ogrodowy czy mniszek lekarski. Można również spróbować kilka minut przed jedzeniem umieścić na języku odrobinę soli himalajskiej, poczekać na jej rozpuszczenie i połknąć. Krople żołądkowe także się sprawdzają. Jednakże, w przypadku poważnych chorób układu pokarmowego, każda domowa metoda powinna być skonsultowana z lekarzem – szczególnie w odniesieniu do ziół, które mogą wchodzić w interakcje w lekami.

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
2. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
3. Bielecki K., Praktyczne zastosowanie kwasów organicznych w regulacji zaburzeń wydzielania żołądkowego u pacjentów z chorobami górnego odcinka przewodu pokarmowego – badanie obserwacyjne, Medycyna Rodzinna, 1/2011.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...