Ruchy perystaltyczne

Aktualizacja: 28 listopada 2022

Ruchy perystaltyczne to specyficzna aktywność motoryczna w obrębie poszczególnych odcinków układu pokarmowego, umożliwiająca przesuwanie się treści pokarmowej w w kierunku odbytu. Potocznie mianem perystaltyki określa się wyłącznie ruchy zachodzące w jelicie cienkim, jednak w praktyce taką zdolność wykazuje również przełyk, żołądek oraz jelito grube.

Ruchy perystaltyczne – na czym polegają?

Za ruchy perystaltyczne odpowiadają mięśnie gładkie układu pokarmowego, które wyróżniają się skąpym unerwieniem oraz bardzo dobrym unaczynieniem. Wykonują 2 rodzaje skurczów – toniczne i rytmiczne. Toniczne można opisać jako długotrwały wzrost napięcia i trwały przykurcz, pojawiają się one więc w zwieraczach. Z kolei rytmiczne są szybkie i obejmują naprzemienne skurcze oraz rozkurcze, co umożliwia przesuwanie się treści pokarmowej.

Ruchy perystaltyczne przełyku

W jamie ustnej zachodzi gryzienie, życia pokarmów i mieszanie ich ze śliną, dzięki czemu uformowane kęsy pokarmowe gładko przesuwają się w kierunku przełyku. Górny zwieracz przełyku rozluźnia się, a fale perystaltyczne przełyku wspomagane są przez działające siły grawitacji. Działanie skurczów perystaltycznych i zwieraczy jest jednak tak silne, że spożyte pokarmy nie cofają się nawet w sytuacjach braku grawitacji np. stojąc na głowie po spożyciu posiłku lub wypiciu płynów.

Ruchy perystaltyczne żołądka

Także żołądek posiada zdolność skurczów – jego błona mięśniowa składa się aż z 3 warstw. Co ciekawe, nawet pusty żołądek wykazuje okresowe, silne skurcze błony mięśniowej, które zwie się skurczami głodowymi. Mają one na celu zasygnalizowanie konieczności spożycia pokarmu. Czynność skurczowa dna żołądka i jego wpustu jest stosunkowo niewielka. Silniejsze skurcze rozpoczynają się wyraźnie w połowie trzonu żołądka, gdzie zlokalizowany jest jego rozrusznik. Siłę skurczów żołądka nasilają gastryna i CCK, zaś hamują – sekretyna, glukagon i glukozozależny peptyd insulinotropowy – GIP (ang. gastric inhibitory polypeptide). Ruchy perystaltyczne umożliwiają mieszanie się treści pokarmowej z sokiem żołądkowym, kwasem solnym i innymi wydzielinami, co ułatwia jej trawienie. Następnie wszystko przesuwa się w kierunku jelita cienkiego.

Ruchy perystaltyczne jelita cienkiego

Miazga pokarmowa, trafiając co jelita, aktywuje tzw. jelitowy układ nerwowy, który zmniejsza motorykę i wydzielanie żołądkowe oraz spowalnia opróżnianie żołądka. Ruchy perystaltyczne jelita cienkiego są niezwykle ważne:

• rozprzestrzeniają molekuły pokarmowe celem ułatwienia ich kontaktu z nabłonkiem jelitowym, dzięki czemu cenne składniki odżywcze mogą być wchłaniane do krwiobiegu przez kosmki jelitowe;
• przesuwają treść pokarmową, aby dalsze odcinki jelita cienkiego mogły wchłaniać składniki odżywcze, a w dalszej kolejności – aby niestrawione resztki pokarmowe mogły dotrzeć do okrężnicy i odbytnicy;
• mieszają treść pokarmową z enzymami trawiennymi trzustki i żółcią.

Bezpośrednio po spożyciu pokarmu dominują skurcze odcinkowe oraz perystaltyczne. Zaś w okresach między posiłkami występuje tzw. międzytrawienny kompleks ruchowy. Ma on na celu usuwanie resztek pokarmowych, które nie są już organizmowi potrzebne. Warstwa podłużna mięśniówki jelita cienkiego skraca odcinek jelita i zwiększa jego średnicę, z kolei warstwa okrężna zwęża światło jelita cienkiego i przesuwa treść pokarmową. Warto wiedzieć, że jelito cienkie wykazuje zdolność do 3 różnych ruchów:

• wahadłowe – rytmiczne wydłużanie się i kurczenie lub skręcanie wybranego odcinka jelita, około 10-12 razy na minutę;
• robaczkowe – zwane perystaltycznymi, skurcz mięśniówki podłużnej za masą pokarmową, co umożliwia jej przesuwanie;
• rozdzielcze – zwane segmentacyjnymi, silne skurcze błony mięśniowej okrężnej w różnych odcinkach.

Międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny składa się natomiast z 4 faz i pojawia się co około 2 godziny.

Ruchy perystaltyczne jelita grubego

Miazga pokarmowa w dalszym ciągu mieszana jest przez skurcze odcinkowe. Ruch postępujący w czasie skurczów mieszających jest minimalny i zależy głównie od charakterystycznego dla okrężnicy skurczu, zwanego ruchem masowym. Fala skurczowa zmniejsza średnicę odcinka okrężnicy i przesuwa dużą część miazgi pokarmowej do przodu, w kierunku odbytnicy. Takie skurcze pojawiają się 3-4 razy dziennie i wiążą się z zjedzeniem posiłku i rozciągnięciem żołądka w odruchu żołądkowo-okrężniczym. Ruch masowy odpowiada za nagle rozszerzenie odbytnicy, które rozpoczyna defekację.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
2. Konturek S., Fizjologia człowieka, tom V, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.