Mocz

Aktualizacja: 4 października 2022

Mocz (inaczej uryna) to płyn wytwarzany przez nerki, zawierający produkty przemiany materii, niepotrzebne lub wręcz szkodliwe dla ustroju. Właśnie dlatego mocz zostaje wydalony z organizmu za pośrednictwem moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Powstaje w procesach filtracji i resorpcji.

Produkcja i wydzielanie moczu

Jedną z podstawowych i najważniejszych funkcji nerek jest wytwarzanie moczu o składzie odpowiadającym aktualnym potrzebom organizmu. Powstaje on wskutek filtracji osocza w kłębuszkach nerkowych, co z kolei jest wywołane różnicą między ciśnieniem hydrostatycznym panującym w kapilarach kłębuszka a sumą ciśnienia onkotycznego i wewnątrztorebkowego. W ten sposób powstaje około 180 ml moczu pierwotnego, z którego następnie podczas przechodzenia przez kanaliki nerkowe reabsorbowana jest woda. Jednocześnie następuje wchłanianie lub wydzielanie różnych substancji, w tym: sodu, potasu, kreatyniny, aminokwasów, chlorków, jonów wodoru, amoniaku czy urobilinogenu. Aż 99% moczu pierwotnego ulega zwrotnemu wchłanianiu w kanalikach, zaś 1% wydalany jest w postaci moczu.

Dobowa ilość wydalanego moczu nie jest wartością stałą, zależy przede wszystkim od aktualnego nawodnienia organizmu, ilości i jakości spożywanych produktów, stanu zdrowia, temperatury i wilgotności powietrza czy nawet aktywności fizycznej. U zdrowego człowieka wartość dobowego wydalania moczu wynosi od 600 do 2500 ml, przy czym jednorazowa mikcja zazwyczaj ma objętość około 200 ml.

Schemat powstawania moczu

Powstawanie moczu można przedstawić w skrócie jako następujący schemat:

1. doprowadzenie do nerek krwi zawierającej mocznik, nadmiar wody, a także zbędne produkty przemiany materii, za co odpowiada tętnica nerkowa;
2. przedostanie się doprowadzonej krwi do warstwy korowej kłębuszków nerkowych;
3. filtracja krwi w kłębuszkach nerkowych;
4. resorpcja moczu pierwotnego w kanalikach nerkowych (wchłonięcie związków, które jeszcze mogą zostać wykorzystane przez organizm);
5. przedostanie się moczu ostatecznego do kanalików zbiorczych;
6. przedostanie się moczu ostatecznego z miedniczek nerkowych do moczowodów;
7. spłynięcie moczu do pęcherza moczowego;
8. wydalenie moczu z organizmu przez cewkę moczową.

Proces został bardzo dobrze poznany, a wszelkie nieprawidłowości w jego przebiegu powinny być skonsultowane z lekarzem urologiem lub nefrologiem.

Mocz – skład

W składzie moczu znajdziemy przede wszystkim:

• wodę – aż 96% moczu stanowi właśnie woda;
• azotowe produkty przemiany materii, w tym amoniak, mocznik czy kwas moczowy;
• sole mineralne, w tym chlorki, fosforany, węglany;
• barwniki żółciowe.

W moczu zdrowego człowieka z całą pewnością nie powinno się wykryć:

• cukru;
• białka;
• limfocytów;
• bakterii;
• erytrocytów.

Obecność któregokolwiek związku lub patogenu może świadczyć o stanie chorobowym, choć nie zawsze tak jest. Przykładowo, niewielkie ilości krwinek czerwonych w moczu u kobiet może wskazywać na oddanie moczu do badania podczas menstruacji.

Badanie moczu

Badanie moczu jest szybkie, proste i nieinwazyjne, dlatego każdy człowiek raz w roku powinien poddawać się mu w celach profilaktycznych. Szczególnymi wskazaniami do wykonania badania moczu są:

• cukrzyca;
• kamica nerkowa;
• infekcje układu moczowego;
• nadciśnienie tętnicze;
• choroby wątroby;
• ciąża;
• wysoka gorączka utrzymująca się przez dłuższy czas;
• bóle podbrzusza;
• krew w moczu;
• trudności w oddawaniu moczu;
• ból lub pieczenie podczas mikcji.

Wyróżnia się przy tym kilka rodzajów badania moczu. Badanie ogólne moczu ocenia parametry takie jak barwa, wygląd, zapach, ciężar właściwy oraz przejrzystość. Badanie chemiczne ocenia obecność w moczu białka, ciał ketonowych, bilirubiny, glukozy i wielu innych związków chemicznych. Jest więc nastawione bardziej na skład uryny. Badanie osadu moczu odnosi się do jakościowej, ilościowej i półilościowej oceny wszystkich składników moczu, które mogą tworzyć w nim osad. Z kolei posiew moczu wykonuje się wówczas, gdy badanie ogólne dało wynik nieprawidłowy lub niepokojący.

Zobacz również: Kolor moczu.

Próbkę moczu do badania należy pobrać z samego rana, najlepiej tuż po przebudzeniu się. Przed jej pobraniem należy dokładnie umyć ręce oraz okolice cewki moczowej i narządów płciowych. Co ważne, najlepiej pobrać ją ze środkowego strumienia moczu, a więc dopiero po chwili od rozpoczęcia mikcji podstawiamy pojemniczek. Pojemniczek zawsze powinien być sterylny, zakupiony wcześniej w aptece. Próbkę należy oddać do laboratorium najszybciej po pobraniu moczu, najlepiej w ciągu 2 godzin.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Górski J., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
2. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.