Laktaza

Aktualizacja: 27 lutego 2023

Laktaza (LCT) to wewnątrzbłonowa lipoproteina o masie cząsteczkowej 160 kda, należąca do grupy β-galaktozydaz. Stanowi ważny enzym w życiu ssaków, produkowany przez jelito cienkie. Jej znaczenie biologiczne polega na rozkładzie cukru mlecznego laktozy do galaktozy i glukozy, przez co spożycie mleka (i innych źródeł laktozy) nie powoduje negatywnych skutków ubocznych w postaci objawów gastrycznych.

Laktaza – charakterystyka

Laktaza produkowana jest w szczytowej części kosmka jelitowego. Występuje w błonie enterocytów (komórek jelitowych) absorpcyjnych, nieobecna jest natomiast w dzielących się enterocytach krypt. Aktywność laktazy wykazuje znaczną różnorodność w poszczególnych odcinkach jelita. Najintensywniejsza jest w odcinku środkowym jelita czczego, z tendencją malejącą w kierunku proksymalnym (dwunastnica) i dystalnym (jelito kręte).

Aktywność omawianego enzymu ma kluczowe znaczenie w żywieniu wszystkich ssaków w pierwszych miesiącach życia, dla których mleko jest jedynym pokarmem do momentu rozszerzania diety. Synteza enzymu laktazy rozpoczyna się w okolicach 9.–10. tygodnia życia płodowego, a jej największy wzrost ma miejsce się 32. tygodniu ciąży. W miarę rozszerzania diety o produkty inne niż mleko synteza laktazy ulega stopniowemu obniżeniu, co może prowadzić do nietolerancji laktozy.

Warto wiedzieć, że obecność wariantów genowych T/T lub T/C warunkuje zachowanie aktywności laktazy u osób w wieku dorosłym. Identyfikuje się u nich dwa fenotypy aktywności laktazy. Pierwszy wiąże się z zachowaniem wysokiej aktywności omawianego enzymu na przestrzeni całego życia, drugi natomiast (ATH) odnosi się do stopniowego spadku aktywności laktazy wraz z wiekiem. ATH uwarunkowane jest autosomalnie recesywnie. Za jego wystąpienie odpowiada wyciszanie aktywności genu odpowiedzialnego za syntezę laktazy w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego. Zachowanie wysokiej aktywności enzymu laktazy na przestrzeni całego życia jest cechą dziedziczoną w sposób autosomalny dominujący.

Laktaza – funkcje

Aktywność enzymu laktazy jest kluczowa do hydrolizy laktozy, cukru zawartego w mleku. To właśnie laktaza rozkłada laktozę na galaktozę i glukozę, a więc cukry o mniejszej masie cząsteczkowej. Tym samym możliwe jest trawienie mleka, co ma miejsce w wieku niemowlęcym, a u niektórych osób również w wieku dorosłym. Mutacja w zakresie genu promotorowego dla genu kodującego laktazę umożliwiła części populacji ludzkiej „bezpieczne” jej spożycie przez całe życie.

Należy wiedzieć, że wraz z wiekiem aktywność laktazy zmniejsza się, co sprawia, że osoby dorosłe i starsze nie potrzebują mleka i przetworów mlecznych. Mleko jest niezbędne w życiu każdego ssaka na etapie niemowlęcym i dziecięcym, aby organizm mógł prawidłowo wzrastać. Później z powodzeniem można wykluczyć źródła laktozy z diety. Jeśli jednak spożycie mleka w dorosłym życiu nie powoduje negatywnych objawów, nie ma potrzeby rezygnowania z laktozy.

Nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy często błędnie nazywana jest alergią na mleko. Dolegliwość nie ma nic wspólnego z reakcją alergiczną, stanowi bowiem zespół objawów wynikających z niedoboru lub całkowitego braku enzymu o nazwie laktaza. Enzym ten jest niezbędny do prawidłowego rozkładu laktozy, cukru złożonego występującego powszechnie w mleku, na glukozę i galaktozę. Istnieje wiele przyczyn tego stanu, od uwarunkowań genetycznych (polimorfizm genu LCT), aż do nabycia nietolerancji w wieku dorosłym. U osób z nietolerancją laktozy po spożyciu tego węglowodanu (np. po wypiciu szklanki mleka) pojawiają się następujące objawy:

• wzdęcia i gazy;
• uczucie pełności;
• bóle brzucha;
• nudności;
• dyskomfort w obrębie jamy brzusznej;
• biegunki;
• kolki;
• ogólne złe samopoczucie.

Objawy mogą trwać od 30 minut nawet do kilku godzin. Diagnostyka nietolerancji laktozy odbywa się na podstawie prostego wodorowego testu oddechowego. Leczenie polega na wdrożeniu diety bezlaktozowej. Należy więc wykluczyć z codziennego jadłospisu mleko i przetwory mleczne: śmietana, śmietanki do kawy i tym podobne. Zazwyczaj fermentowane napoje mleczne (kefiry, maślanki) są lepiej tolerowane, ponieważ bakterie znajdujące się w nich rozkładają laktozę do form lepiej przyswajalnych.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Sawala W., Nietolerancja laktozy. Nietolerancja laktozy a stosowanie leków z laktozą, Poznań 2018.
2. Fidler-Witoń E., Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J., Nietolerancja laktozy i jej uwarunkowania, Family Medicine & Primary Care Review, 13/2011.