Krzyżówka genetyczna

Aktualizacja: 3 listopada 2024

Krzyżówka genetyczna to połączenie genotypów dwóch osobników, wskutek czego powstają organizmy potomne będące mieszanką łączonych genów. Dzięki temu, że geny łączą się w różnych kombinacjach, na całym świecie nie ma dwóch ludzi o takim samym genotypie. Wykonując krzyżówki genetyczne, można jednak wstępnie ustalić, jakie cechy fenotypowe będzie mieć organizm potomny.

Krzyżówka genetyczna – co to jest?

Krzyżówka genetyczna jest to charakterystyczne połączenie genów dwóch różnych organizmów macierzystych, przedstawiane w formie wykresu przypominającego krzyżówkę (stąd nazwa). Zawiera symbolicznie zapisane genotypy (w odniesieniu do analizowanych genów) pokolenia rodzicielskiego oraz wszystkie możliwe genotypy pokolenia (pokoleń) potomnego. Dobrze przedstawioną krzyżówkę genetyczną zapisujemy symbolicznie, stosując wielkie lub małe litery (oznaczające allel dominujący lub allel recesywny). Najczęściej jest to skrót AA – homozygota dominująca, skrót Aa – heterozygota dominująca, a także aa – homozygota recesywna.

AA od Aa różni się tym, że łącząc dwa organizmy AA, wszystkie organizmy potomne z pewnością również będą AA. Z kolei łącząc dwa organizmy Aa, istnieje 25% szans na to, że organizm potomny będzie mieć AA lub aa (stanie się homozygotą recesywną pomimo tego, że rodzice są homozygotami dominującymi), zaś 50% szans na to, że organizm potomny będzie Aa.

Krzyżówka genetyczna – do czego służy?

Znając genotyp organizmów macierzystych, można wykonać krzyżówkę genetyczną odnośnie różnych cech. Przykładem jest choćby kolor oczu. Jeśli matka ma oczy brązowe i jest AA (aby to ustalić, należy znać też genotypy dziadków i pradziadków), natomiast ojciec ma oczy niebieskie i jest aa, wszystkie dzieci będą miały Aa, w związku z czym będą mieć oczy brązowe, jednak ich dzieci zyskają szansę na oczy niebieskie, w zależności od tego, z kim się skrzyżują w kolejnych pokoleniach.
Jeśli dane dziecko z brązowymi oczami Aa dorośnie i skrzyżuje się z osobnikiem o oczach brązowych Aa, istnieje wówczas 25% szansy, że ich dziecko będzie mieć oczy niebieskie aa. W taki sposób można sprawdzać różne cechy wyglądu, np. kolor włosów, kształt uszu czy nawet obecność piegów.

Krzyżówka genetyczna w medycynie

W medycynie wykonywanie krzyżówek genetycznych może mieć miejsce w momencie, gdy chcemy określić prawdopodobieństwo zachorowania potomstwa na określone choroby genetyczne. Wszystko zależy od tego, czy rodzic jest nosicielem czy pełnoobjawowym pacjentem, a także czy choroba ujawnia się dominująco czy też recesywnie. Na znajomości krzyżówek genetycznych bazuje cała współczesna genetyka, która w ostatnich latach prężnie się rozwinęła, a jej rozwój w dalszym ciągu trwa niezwykle intensywnie.

Krzyżówki genetyczne w medycynie znajdują też zastosowanie w określaniu grup krwi organizmów potomnych. Znając grupy krwi rodziców i dziadków, można wręcz określić, czy dzieci są adoptowane, czy może rzeczywiście istnieje pokrewieństwo. Znajomość grupy krwi ma kluczowe znaczenie w planowaniu zabiegów chirurgicznych, w przebiegu których może pojawić się konieczność transfuzji krwi wskutek jej znaczniej utraty, jak również przy rozległych urazach. Przyjmuje się, że każdy człowiek powinien ją znać. W szczególności pacjent z zaburzeniami krzepnięcia krwi, który jest znacznie bardziej narażony na utratę krwi i konieczność jej przetoczenia.

Genotyp i fenotyp

Pozostając w temacie genetyki, warto również wiedzieć, czym dokładnie jest genotyp i fenotyp. Mianem genotypu określa się pełen zestaw genów posiadanych przez dany organizm. Swój genotyp mają wszystkie istoty żywe, wyposażone w materiał genetyczny, a więc bakterie, rośliny i zwierzęta, w tym także człowiek. Natomiast fenotypem określa się zbiór wszystkich cech danego organizmu. Dotyczy m.in. koloru włosów, oczu, skóry, wzrostu, budowy ciała, kształtu nosa i uszu, a także całej morfologii organizmu. Wato przy tym podkreślić, że choć genotyp każdego człowieka jest indywidualny i stały, to fenotyp może ulegać zmianom.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Goodin K., Chen M., Lose E., Mikhail F., Korf B., Postępy w badaniach genetycznych i ich zastosowanie w diagnostyce klinicznej noworodków, Pediatria po Dyplomie, 4/2009.
2. Krawczyński M., Genetyka kliniczna dla lekarza praktyka, Przewodnik Lekarza, 5/2002.