Gospodarka hormonalna

Aktualizacja: 2 lutego 2023

Gospodarka hormonalna to szerokie pojęcie odnoszące się do całości hormonów obecnych w organizmie człowieka. Za ich wydzielanie odpowiadają ważne narządy wewnątrzwydzielnicze (dokrewne), a niekiedy także pojedyncze, swobodnie poruszające się komórki. Wyróżniamy wiele różnych hormonów, przy czym każdy z nich musi występować w odpowiednich ilościach aby spełniać swoją rolę. Wszelkie wahania ich stężenia określane są jako zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Gospodarka hormonalna – hormony w organizmie człowieka

Poniżej przedstawiono najważniejsze hormony wchodzące w skład gospodarki hormonalnej każdego zdrowego człowieka.

Gospodarka hormonalna kobiet

W przypadku kobiet do tzw. hormonów płciowych (typowo kobiecych, choć w niewielkich ilościach można znaleźć je również u mężczyzn) zaliczamy:

• estrogeny – estron, estriol oraz estradiol. Posiadają budowę sterydową, ponieważ są produkowane z cholesterolu. Miejscem ich syntezy są głównie jajniki, a nad całym procesem czuwa przysadka mózgowa. Estrogeny odpowiadają za wykształcenie się cech płciowych, regulację cyklu miesiączkowego, właściwy przebieg ciąży oraz regulację gospodarki lipidowej i wapniowej;
• progesteron – produkowany przez ciałko żółte, nadnercza oraz łożysko (u ciężarnych). Ułatwia owulację, a więc i zajście w ciążę, rozwój endometrium celem zagnieżdżenia się zarodka oraz wpływa na laktację;
• prolaktyna – wytwarzana głównie w przysadce mózgowej, pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas ciąży i wywołuje laktację, dzięki czemu kobieta może rozpocząć karmienie piersią. Blokuje również owulację i miesiączkowanie u kobiet karmiących piersią;
• folikulotropina (FSH) oraz lutropina (LH) – hormony gonadotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. FSH pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, z kolei LH wywołuje owulację.

Także męskie hormony płciowe (np. testosteron) pojawiają się w organizmie kobiet, jednak w śladowych ilościach.

Gospodarka hormonalna mężczyzn

Do męskich hormonów zaliczamy przede wszystkim:

• testosteron – produkowany głównie przez jądra, odpowiada za wykształcenie się męskich cech, przebieg spermatogenezy, podwyższanie libido oraz syntezę białek w ustroju. Dodatkowo zwiększa poziom cholesterolu we krwi;
• androstendion – hormon steroidowy produkowany przez gonady i nadnercza. Stanowi prekursor testosteronu, a jego głównym zadaniem jest wpływ na rozwój cech płciowych u mężczyzny;
• dihydrotestosteron – hormon płciowy odpowiedzialny za rozwój i funkcjonowanie męskich narządów płciowych. Dzięki niemu możliwe jest zapłodnienie, ponieważ plemniki pozostają w dobrej kondycji;
• DHEA – ważny hormon produkowany przez korę nadnerczy, którego ilość maleje wraz z wiekiem. Stymuluje produkcję testosteronu oraz w niewielkich ilościach estrogenów.

Takich hormonów jest znacznie więcej, a ich działanie uzupełnia się wzajemnie.

Hormony tarczycy

Tarczyna produkuje 3 bardzo ważne hormony – tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Tyroksyna działa już na etapie życia płodowego, stymulując rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu. U osób dorosłych natomiast bierze udział w metabolizmie, wchłanianiu glukozy, aktywacji kluczowych enzymów oraz pobudzaniu komórek do wzrostu. Z kolei trójjodotyronina warunkuje przede wszystkim dojrzewanie narządów wewnętrznych, zwłaszcza mózgu i tkanki kostnej. Podstawową funkcją kalcytoniny jest zaś wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Zmniejsza bowiem stężenie wapnia i fosforanów we krwi, zapobiegając resorpcji kości.

Zobacz również: Co jeść aby zachować równowagę hormonalną?

Pozostałe ważny hormony w organizmie człowieka

Innymi istotnymi hormonami są między innymi:

• melatonina – warunkuje sen i czuwanie, jej produkcja wzmaga się nocą, dlatego czujemy się senni;
• somatotropina – hormon wzrostu, ponieważ jego produkcja umożliwia wzrost organizmu i rozwój narządów wewnętrznych. Odpowiada również za sprawną regenerację uszkodzonych tkanek;
• tyreotropina – pobudza czynność wydzielniczą gruczołu tarczowego;
• insulina – hormon trzustki, który reguluje poziom glukozy we krwi zapewniając utrzymanie prawidłowej glikemii;
• adrenalina i noradrenalina – oba produkowane w nadnerczach odpowiadają za mobilizację organizmu do działania i pobudzają układ nerwowy;
• kortyzol – tzw. hormon stresu, który m.in. zwiększa poziom glukozy we krwi oraz osłabia aktywność układu immunologicznego;
• leptyna – produkowana przez komórki tkanki tłuszczowej, odgrywa istotną rolę w utrzymaniu właściwej masy ciała i w odczuwaniu głodu.

Zmniejszona lub podwyższona ilość któregokolwiek z hormonów daje szereg charakterystycznych objawów klinicznych. Przykładowo, nadmiar adrenaliny może powodować tachykardię, a nawet udar mózgu, natomiast niedobór somatotropiny w wieku dziecięcym powoduje karłowatość.

Zobacz również: Zaburzenia hormonalne.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Kapiszewska M., Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011.
2. Lech M., Ostrowska L., Stefańska E., Zaburzenie równowagi hormonalnej u młodych kobiet jako wynik intencjonalnych zaburzeń odżywiania, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1/2012.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
4. Herrmann F., Muller R., Lohmann T., Endokrynologia w praktyce klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.