Dopamina jest popularnym neurotransmitterem w ośrodkowym układzie nerwowym oddziałującym na receptory dopaminergiczne. Należy do katecholamin, podobnie jak adrenalina i noradrenalina. Charakterystyczną cechą tego neuroprzekaźnika jest obecność w strukturze cząsteczki reszty aminowej i pierścienia benzenowego. Z nim z kolei sąsiadują 2 grupy hydroksylowe.
Spis treści
Dopamina – jak jest syntezowana?
Dopamina jest wytwarzana także w nerkach, a dokładniej w cewce bliższej, na drodze dekarboksylacji DOPA, która jest pobierana z krwi. Wytwarzana jest również na zakończeniach nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym.
Dopamina powstaje z aminokwasu tyrozyny, po czym za pośrednictwem swoistych receptorów oddziałuje na układ nerwowy. Wspomniane receptory zlokalizowane są w błonach presynaptycznych i postsynaptycznych. Substancję wytwarzają neurony dopaminergiczne na drodze 2 reakcji enzymatycznych, które tworzą wyspecjalizowane układy. Wśród najbardziej poznanych znajdują się:
- układ istota czarna-prążkowie – odpowiadający przede wszystkim za regulację funkcji ruchowych;
- układ mezokortykolimbiczny – mający duże znaczenie w procesach uczenia się i reakcjach emocjonalno-motywacyjnych.
Ilość syntezowanej dopaminy może się zmieniać w zależności od warunków środowiska. Do jej zmniejszenia znacznie przyczyniają się sytuacje stresowe. Sugeruje się, że dochodzi wówczas do zaburzeń związanych z pamięcią, koncentracją i uczeniem się. Wpływać na to mogą również leki przeciwdepresyjne, które bezpośrednio oddziałują na przekaźnictwo dopaminergiczne, a także silne środki uzależniające (kokaina, amfetamina).
Dopamina – jakie pełni funkcje?
Jak wspomniano wcześniej, dopamina w układzie pozapiramidowym odpowiada za regulację funkcji ruchowych, ale i koordynację i napięcie mięśniowe. Ma duże znaczenie w procesie przyswajania wiedzy i emocje, ponieważ wpływa na układ brzeżny (limbiczny). Ponadto:
- wydzielana w tkankach obwodowych wykazuje działanie autokrynne;
- wpływając na podwzgórze bierze udział w wydzielaniu niektórych hormonów, np. prolaktyny;
- uczestniczy w reakcjach organizmu na karę czy nagrodę.
Dopamina – jak jest uwalniana?
Jeśli impuls nerwowy dotrze do zakończenia aksonu, następuje otwarcie błonowych kanałów jonowych. W związku z tym ma miejsce napływ jonów wapnia ze środowiska zewnętrznego komórki. Wzrost ich stężenia wewnątrz niej stanowi sygnał do uwolnienia dopaminy.
Przewodzenie w zwojach współczulnych
W zwojach współczulnych występują między innymi neurony pośredniczące. Cząsteczki acetylocholiny uwalniane z zakończeń neuronów przedzwojowych pobudzają neurony pośredniczące. Te z kolei oddziałują hamująco na neurony zwojowe. Na synapsach neuronów pośredniczących wydzielana jest dopamina, która hiperpolaryzuje błonę komórkową neuronów zwojowych i tym samym zmniejsza ich pobudliwość działając poprzez receptory dopaminergiczne D2.
Receptory dopaminergiczne
Ze względu na budowę i właściwości receptory dla dopaminy podzielono na 2 podgrupy – D1 i D2. Do pierwszej grupy zalicza się receptory D1 i D5, które zwiększają aktywność neuronów dopaminergicznych. Z kolei do drugiej podgrupy zalicza się receptory D2, D3 oraz D4, które obniżają aktywność neuronów dopaminergicznych.
Dopamina – układ kary i nagrody
Wykazano, że układ nagrody angażuje się we wszystkie procesy związane z przeżyciem, m.in. pobieraniem pokarmów i płynów czy aktywnością seksualną. Podczas tych czynności następuje wzrost syntezy i wydzielania dopaminy, co jest odczuwalne jako przyjemne zjawisko. Z kole układ kary działa przeciwnie. Prowadzi do obniżenie stężenia dopaminy w organizmie np. w wyniku przykrych sytuacji czy stosowania silnych używek.
Układ nagrody dzieli się na 2 fazy. Pierwsza to oczekiwanie na nagrodę, zaś druga odnosi się do momentu otrzymania jej. Znacznie więcej dopaminy wydziela się w fazie pierwszej, natomiast w drugiej ilość ta nieznacznie się zmniejsza lub jest utrzymywana na stałym poziomie.
Zaburzenia funkcjonowania przewodnictwa dopaminergicznego
Wszelkie zaburzenia związane z oddziaływaniem dopaminy wpływają negatywnie na organizm człowieka. W efekcie może to prowadzić do rozwoju licznych chorób, takich jak Parkinson, schizofrenia czy różne uzależnienia psychiczne. Skutkiem zaburzeń w układzie dopaminergicznym może być również nadciśnienie tętnicze, wskazane są jednak dalsze badania w tym kierunku.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2007.
- Gryz M., Lehner M., Wisłowska-Stanek A., Płaźnik A., Funkcjonowanie ukladu dopaminergicznego w warunkach stresu – poszukiwanie podstaw różnic indywidualnych, badania przedkliniczne, Psychiatria Polska, 3/2018.
- Drożak J., Bryła J., Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 59/2005.
- Kostowski W., Dopamina a mechanizmy nagrody i rozwój uzależnień: fakty i hipotezy, Alkoholizm i Narkomania, 2/2000.
- Suchanecka A., Rola dopaminy w procesach motywacyjnych i powstawaniu uzależnień, Neurokognitywistyka w Patologii i Zdrowiu, 2011-2013.
- Januszewski W., Pęczkowska M., Michel-Rowicka K., Prejbisz A., Januszewicz A., Dopamina – aspekty patofizjologiczne i kliniczne, Nadciśnienie Tętnicze, 1/2011.
Zostaw komentarz