Zespół jelita drażliwego (IBS)

Zespół jelita drażliwego (IBS) stanowi przewlekłą chorobę czynnościową wiążącą się głównie z zaburzeniami układu pokarmowego. Znacznie obniża jakość życia, jednak nie prowadzi do rozwoju innych poważnych schorzeń przyczyniających się do zwiększenia umieralności. Występuje bardzo często, ponieważ dotyczy nawet 20% Polaków. Stanowi drugą co do częstości występowania przyczynę nieobecności w pracy.

Przyczyny IBS

Do tej pory nie określono jednoznacznie przyczyny choroby. Uznaje się, że na etiopatogenezę IBS składa się wiele czynników, w tym genetyczne, zaburzenia motoryki układu pokarmowego, zakażenia jelitowe i nadwrażliwość trzewną. Wiedza na temat patogenezy zespołu jelita nadwrażliwego pogłębiła się w ostatnich latach, jednak wciąż nie jest kompletna. Nie budzi wątpliwości, że objawy są wynikiem dysregulacji osi mózgowo-jelitowej, co manifestuje się zaburzeniami czucia trzewnego.

Szczególną uwagę należy zwrócić na stres w życiu codziennym, ponieważ to on nasila i wywołuje objawy chorobowe. Wskazuje się związek choroby z traumatycznymi przeżyciami emocjonalnymi w okresie dzieciństwa, np. utratą rodzica. Z kolei do czynników ryzyka wystąpienia IBS można zaliczyć płeć żeńską, wiek powyżej 40 roku życia, dodatni wywiad rodzinny oraz celiakię.

Jak objawia się zespół jelita drażliwego?

Zgodnie z definicją zespół jelita drażliwego charakteryzuje się dolegliwościami bólowymi podczas wypróżniania oraz zmianą konsystencji stolca i częstości jego oddawania. Choroba jednak obejmuje nie tylko objawy ze strony układu pokarmowego, ponieważ pacjenci bardzo często skarżą się także na:

• bóle głowy i migrenę;
• bóle mięśniowe;
• przewlekłe zmęczenie, brak motywacji;
• zaburzenia snu i seksualne;
• depresję;
• problemy podczas oddawania moczu.

W przypadku objawów trawiennych wyróżnia się bóle podbrzusza o różnej lokalizacji (na ogół jednak w lewym dole biodrowym), nawracające wzdęcia i zaparcia lub biegunkę. Towarzyszyć temu może zgaga i odbijanie po posiłku. Zauważa się nieprawidłowości stolca.

Podział

Biorąc pod uwagę objawy IBS – zwłaszcza wygląd stolca – wyróżniono 4 podstawowe postacie schorzenia. Są to postacie:

• z dominującym zaparciem – IBS-C;
• z dominującą biegunką – IBS-D;
• mieszana – IBS-M;
• niesklasyfikowana – IBS-U.

Diagnostyka

Zespół jelita drażliwego rozpoznaje się wówczas, gdy dolegliwości bólowe brzucha nawracają przynajmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące. Dodatkowo muszą zostać spełnione co najmniej 2 kryteria z wymienionych niżej. Ból wiąże się:

• z defekacją;
• ze zmianą częstotliwości wypróżnień;
• ze zmianą konsystencji stolca.

Ponadto wszystkie kryteria muszą zostać spełnione przez ostatnie 3 miesiące, a początek objawów musi przypaść na co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem.

W rzeczywistości postawienie prawidłowej diagnozy wcale nie jest proste i wymaga zróżnicowania objawów z wieloma innymi schorzeniami. Dodatkowo zaleca się wykonanie kolonoskopii, która potwierdzi lub wykluczy inne możliwe schorzenia.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Wdrożenie prawidłowego leczenia jest utrudnione, ponieważ z powodu braku określonej patogenezy nie może być ono przyczynowe. W efekcie stosuje się różne metody, wśród których dużą popularnością cieszą się:

• modyfikacja diety;
• akupunktura;
• konsultacje psychologiczne;
• unikanie sytuacji stresowych;
• farmakoterapia.

Ważne aby znaleźć metodę leczniczą jak najbardziej odpowiadającą danej osobie, ponieważ IBS jest schorzeniem przewlekłym. Oznacza to, że u niektórych objawy mogą nawracać nawet przez całe życie. Leczenie ma na celu wyłącznie poprawę jakości życia, ponieważ choroba nie wpływa na śmiertelność pacjentów ani nie powoduje groźnych powikłań.

Odpowiednia dieta

Chorzy powinni unikać produktów nasilających objawy, czyli głównie alkoholu, konserwantów, potraw smażonych i napojów gazowanych. Zaleca się natomiast wprowadzenie do diety probiotyków, które zmniejszają wzdęcia i gazy. Dieta uzależniona jest ściśle od postaci choroby – czy jest ona biegunkowa czy zaparciowa. Przykładowo w przypadku postaci z dominującymi zaparciami zaleca się spożycie błonnika pokarmowego. Można także sięgnąć po rozwiązania ziołolecznictwa. Udowodniono skuteczność olejku z mięty pieprzowej lub mieszanki ziół w łagodzeniu objawów choroby, zwłaszcza wzdęć.

Akupunktura

Akupunktura polega na delikatnym nakłuwaniu określonych miejsc na ciele za pomocą specjalnych, bardzo cienkich igieł. Uznaje się, że metoda ta wpływa na motorykę przewodu pokarmowego i hamuje czynność AUN (autonomicznego układu nerwowego). Przekłada się to na zmniejszenie objawów i poprawę ogólnego samopoczucia pacjenta.

Konsultacje psychologiczne

Bardzo często rozmowy z doświadczonym psychoterapeutą łagodzą przebieg choroby. Szczególnie poleca się terapię poznawczo-behawioralną. Zakłada ona, że objawy są skutkiem kłopotów dnia codziennego. Terapia ma bardzo korzystny aczkolwiek krótkotrwały wpływ na objawy. Warto wspomnieć także o hipnozie, co jednak wciąż nie jest dość popularne w naszym kraju.

Farmakoterapia

Także farmakoterapia zależy od postaci choroby. W biegunkowej wciąż najczęściej stosuje się loperamid, który wprawdzie zmniejsza biegunkę, jednak nie powoduje ogólnej eliminacji objawów chorobowych. Z kolei w przypadku zaparć zaleca się stosowanie preparatów glikolu polietylenowego. Skuteczne wydają się być leki przeciwdepresyjne, ponieważ w etiopatogenezie zespołu jelit drażliwych duże znaczenie mają czynniki psychiczne.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., Majcher S., Słuczanowska-Głąbowska S., Dieta L-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2/2017.
2. Andrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej, 6/2018.
3. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego, Gastroenterologia Kliniczna 1/2009.
4. Żelowski A., Wojtuń S., Gil J., Dyrla P., Zespół jelita nadwrażliwego – podstawowe zasady rozpoznawania i leczenia, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 9/2013.
5. Pietrzak A., Skrzydło-Radomańska B., Mulak A., Lipiński M., Małecka-Panas E., Reguła J., Rydzewska G., Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego, Gastroenterologia, 4/2018.