Swędzenie odbytu

Aktualizacja: 2 listopada 2022

Swędzenie odbytu może być objawem bardzo zróżnicowanych chorób, zarówno zapalnych, nowotworowych, jak i zakażeń (bakteryjnych, grzybiczych, pasożytniczych). Może stanowić również przejaw chorób dermatologicznych, alergicznych lub ogólnoustrojowych (np. cukrzycy), a nawet zaburzeń psychicznych. U wielu pacjentów trudno jest wskazać jedną, konkretną przyczynę. Z całą pewnością świąd odbytu jest objawem uciążliwym, pogarszającym komfort życia codziennego.

Swędzenie odbytu – przyczyny

Świąd odbytu może wynikać z następujących przyczyn:

• problemy natury proktologicznej – w tym szczelina odbytu, hemoroidy, przetoka odbytu, wypadanie odbytnicy czy nowotwór jelita grubego;
• infekcje bakteryjne i grzybicze skóry wokół odbytu;
• infekcje wirusowe i pasożytnicze – w tym wszawica łonowa, owsica czy glistnica;
• nadwrażliwość lub alergia na środki piorące, w których pierze się bieliznę i odzież;
• nadwrażliwość na składniki zapachowe znajdujące się w papierze toaletowym;
• pierwotne choroby skóry – w tym łuszczyca, liszaj, atopowe zapalenie skóry;
• choroby metaboliczne – w tym cukrzyca, niewydolność nerek, nadczynność tarczycy;
• niedobory immunologiczne o charakterze miejscowym lub ogólnym;
• otyłość;
• nadmierne owłosienie okolicy odbytu;
• różnego rodzaju zaburzenia psychiczne;
• celiakia;
• choroba Duhringa;
• niewłaściwa higiena okolicy odbyty, częste podejmowanie analnych stosunków płciowych;
• zakażenia przenoszone drogą płciową.

Omawiając więc najczęściej diagnozowane przyczyny świądu odbytu można zauważyć, że większość z nich wiąże się pośrednio i bezpośrednio z ekosystemem jelitowym. Prawidłowa flora bakteryjna jelit sprawia, że skóra i tkanki są chronione przed inwazją drobnoustrojów patogennych, uszkodzeniem czy urazem. Dobroczynne bakterie produkują substancje zakwaszające i bakteriocyny, które hamują namnażanie się bakterii szkodliwych. W obrębie jelit znaleźć można aż 800-900 różnych gatunków bakterii – ich łączna masa może osiągać nawet 2 kg. Codzienny styl życia, choroby ogólnoustrojowe i miejscowe oraz dbałość o higienę osobistą mogą wpływać destrukcyjnie na mikroflorę jelitową, co z kolei skutkuje między innymi świądem odbytu.

Objawy swędzenia odbytu

Świąd odbytu opisywany jest przez pacjentów jako uczucie łaskotania, mrowienia, szczypania lub pieczenia. U niektórych osób pojawia się ból, u innych zaś skóra wokół odbytu staje się zaczerwieniona. Bardzo często swędzenie i ból nasilają się porą nocną. Pozostałe objawy zależą już od choroby, w przebiegu której pojawia się świąd. Jeśli pacjent zmaga się z chorobą hemoroidalną, może wystąpić krwawienie z odbytu (w momencie pęknięcia hemoroidu) oraz domieszka krwi w kale. Szczególnie bolesne jest wówczas oddawanie stolca. Z kolei w przebiegu grzybicy odbytu świąd jest tak silny, że wręcz uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, także w miejscach publicznych. Ponadto skóra wokół odbytu jest wówczas podrażniona, łuszczy się i wysycha, tworząc nieestetyczne grudki i nadżerki.

Diagnostyka swędzenia odbytu

Ocena pacjenta skarżącego się na świąd bez zmian skórnych powinna się skupiać na wykryciu przyczyn ogólnych. Konieczne jest zebranie szczegółowego wywiadu dotyczącego leków przyjmowanych obecnie i w przeszłości (niektóre mogą być przyczyną świądu nawet długo po odstawieniu). Dodatkowo warto wykonać badania krwi, moczu i stolca, aby wykryć ewentualne choroby ogólnoustrojowe. Wywiad z pacjentem powinien obejmować pytania dotyczące stosunków seksualnych, nawyków w toalecie oraz jakości noszonej bielizny. Zdarza się, że stres w życiu codziennym nasila świąd – także o to warto spytać.

Zawsze konieczne jest również obejrzenie okolicy odbytu, aby zaobserwować, czy nie pojawiają się tam zmiany skórne, zaczerwienienie czy inne objawy. W niektórych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o badaniu per rectum bądź o wykonaniu kolonoskopii.

Swędzenie odbytu – leczenie

Świąd odbytu leczy się przyczynowo. Oznacza to, że w przypadku infekcji bakteryjnych stosuje się miejscową i/lub ogólnoustrojową antybiotykoterapię, natomiast przy chorobach hormonalnych dąży się do farmakologicznego uregulowania gospodarki hormonalnej. Uzupełniająco (oraz zawsze wtedy, gdy leczenie przyczynowe nie jest możliwe) stosuje się terapię objawową, mającą na celu złagodzenie lub całkowite zlikwidowanie świądu, pieczenia i dolegliwości bólowych. Najczęściej są to maści do stosowania miejscowego zawierające w składzie lidokainę lub tribenozyd (substancja poprawiająca szczelność naczyń krwionośnych).

Często pomocne są domowe metody zmniejszające świąd odbytu, takie jak:

• rezygnacja z chemicznych środków piorących (najlepiej wybierać te przeznaczone dla niemowląt);
• unikanie noszenia bardzo obcisłej bielizny, zwłaszcza stringów;
• depilacja okolicy odbytu;
• dieta przeciwdziałająca zaparciom, regulująca motorykę jelit;
• stosowanie probiotyków;
• odpowiednie nawodnienie organizmu;
• unikanie stresu;
• unikanie podejmowania stosunków płciowych o charakterze analnym;
• regularna, dokładna higiena intymna specjalnymi preparatami (i unikanie mycia okolicy odbytu zwykłym mydłem czy żelem pod prysznic).

Kompleksowe postępowanie sprawia, że często już po krótkim czasie obserwuje się poprawę.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Gałęcka M., Basińska A., Bartnicka A., Świąd odbytu – przyczyny i diagnostyka wspomagająca leczenie, 2017.
2. Hadasik K., Hadasik G., Brzezińska-Wcisło L., Świąd odbytu – etiologia i metody terapii, Przegląd Dermatologiczny, 98/2011.
3. Krajnik M., Żylicz Z., Świąd w zaawansowanych chorobach wewnętrznych. Patogeneza i leczenie, The Netherlands Journal of Medicine, 58/2001.