Stopa cukrzycowa

Aktualizacja: 12 kwietnia 2025

Stopa cukrzycowa to jedno z powikłań cukrzycy, czyli jednej z najczęściej występujących chorób metabolicznych w XXI wieku. W krótkim czasie może prowadzić do kalectwa poprzez konieczność amputacji stopy. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „zespół stopy cukrzycowej” oznacza obecność infekcji, owrzodzenia, destrukcji głębokich tkanek z obecnością cech neuropatii oraz niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania.

Co to jest stopa cukrzycowa?

Zespół stopy cukrzycowej (ZSC) może manifestować się jako jedna z trzech postaci klinicznych, tj. jako:

• owrzodzenie;
• zakażenie;
• destrukcja tkanek stopy zlokalizowana poniżej kostki.

Zmiany te muszą dotyczyć chorego na cukrzycę i być konsekwencją neuropatii i/lub zmian miażdżycowych tętnic kończyn dolnych. Szacuje się, że ryzyko powstania owrzodzenia w ciągu całego życia pacjenta cukrzycowego wynosi 12–25%. Większość przypadków amputacji poprzedza owrzodzenie, które łatwo może ulec zakażeniu. U blisko 1% diabetyków ze stopą cukrzycową dochodzi do amputacji kończyn dolnych.

Jak wygląda stopa cukrzycowa?

Stopa cukrzycowa jest dolegliwością, która bardzo często rozpoczyna się podstępnie. Wielokrotnie na powierzchni stopy nie widać rany, a jedynie obecne są cechy stanu zapalnego (np. wzmożona ciepłota skóry, zaczerwienienie, obrzęk, ból, utrata zakresu ruchomości w danym stawie). W przypadku niedokrwienia i jednocześnie obecnej neuropatii niekiedy trudno jest ustalić, z czego wynika obrzęk i pozornie prawidłowe ucieplenie stopy.

Mimo tego bardzo ważna jest dalsza diagnostyka naczyniowa, ponieważ zbagatelizowanie nieznacznych, wstępnych objawów stopy cukrzycowej może doprowadzić do poważnych konsekwencji o typie nieodwracalnym. Bardzo trudnym problemem diagnostycznym w przebiegu stopy cukrzycowej jest jej trzecia manifestacja, którą jest neuroartropatia Charcota. Wszystko przez to, że pierwotnie brak jest cech zakażenia i owrzodzenia. Wyjściowe zmiany dokonują się w obrębie aparatu kostno-stawowego, powodując zniekształcanie stopy o różnym stopniu nasilenia.

Stopa cukrzycowa – przyczyny

Do rozwoju stopy cukrzycowej prowadzi w największym stopniu neuropatia cukrzycowa oraz niedokrwienie kończyn dolnych. Wszystko przez to, że w konsekwencji uszkodzenia czuciowych włókien nerwowych dochodzi do zaniku odczuwania bólu, w efekcie czego drobne i większe skaleczenia nie wywołują u pacjenta żadnych dolegliwości bólowych czy nawet dyskomfortu. Mogą przez długi czas pozostawać niezauważone, stanowiąc miejsce zakażenia. Urazy powstają tym łatwiej, że neuropatia motoryczna prowadzi do zmiany kształtu stopy (pojawiają się deformacje takie jak np. palce młotkowate, podwyższenie sklepienia podłużnego stopy). Zmiany miażdżycowe w naczyniach kończyn dolnych powodują ich niedokrwienie, a w rezultacie również upośledzenie procesu gojenia, zwalczania infekcji, gorszą penetrację antybiotyków do zakażonych tkanek. Dodatkowo w przebiegu cukrzycy obserwuje się zaburzenia procesów gojenia, dysfunkcję limfocytów T i zaburzenia immunologiczne.

Bezpośrednią przyczyną stopy cukrzycowej jest jednak cukrzyca, czyli choroba metaboliczna związana z nieprawidłową przemianą węglowodanów w organizmie oraz z zaburzeniem produkcji lub działania insuliny – hormonu produkowanego przez trzustkę. Wyróżniamy cukrzycę typu 1 i typu 2, przy czym u dorosłych najczęściej występuje cukrzyca typu 2, której czynnikami ryzyka są zwłaszcza złe nawyki:

• nieodpowiednia dieta;
• niedobory pokarmowe;
• picie alkoholu;
• palenie papierosów;
• nadmierna masa ciała;
• brak aktywności fizycznej.

To jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych.

Stopa cukrzycowa – diagnostyka

Diagnostyka stopy cukrzycowej opiera się na analizie przebiegu choroby i metodach jej leczenia do dnia zgłoszenia się pacjenta po pomoc. Dokładnie analizuje się również wygląd skóry i stopy. Dalsze badania zależą od kilku czynników, jednak najczęściej wykorzystuje się następujące: morfologia krwi obwodowej, badania biochemiczne krwi, badanie neurologiczne (w kontekście zaburzeń czucia, dotyku w stopie), obecność tętna na tętnicach kończyn dolnych, USG Doppler, RTG kości (przy podejrzeniu ich zapalenia).

Stopa cukrzycowa – leczenie

W poradni stopy cukrzycowej leczenie owrzodzeń stóp obejmuje 6 elementów:

• systematyczne, chirurgiczne oczyszczanie rany skalpelem (tzw. debridement), mające na celu usuwanie martwiczych tkanek i bakterii, zanim dojdzie do groźniejszych powikłań;
• pobranie materiału do badania mikrobiologicznego, co ma miejsce zawsze po oczyszczeniu rany;
• odciążanie chorej kończyny dolnej;
• analiza ewentualnego niedokrwienia stopy i w razie konieczności konsultacja chirurga naczyniowego;
• analiza wyrównania metabolicznego (glikemia, profil lipidowy, ciśnienie tętnicze, stężenie albumin);
• edukacja pacjenta w zakresie pielęgnacji rany i prewencji owrzodzeń.

Niekiedy konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii ogólnej, o czym zawsze decyduje lekarz. Infekcje łagodne i umiarkowane można leczyć antybiotykami doustnymi, a infekcje poważne, przynajmniej w pierwszym okresie, wymagają hospitalizacji i terapii parenteralnej (pozajelitowej). Nie należy też zapominać o możliwości wystąpienia zapalenia kości. Amputacja kończyny niezbędna jest w następujących przypadkach:

• szerząca się infekcja niereagująca na inne metody leczenia;
• krytyczne niedokrwienie stopy bez dobrego rokowania;
• zgorzel.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Olczyk M., Pluta R., Tomasik G., Opieka farmaceutyczna nad pacjentem z zespołem stopy cukrzycowej, Farm Pol, 2009, 65(5): 338-341.
2. Korzon-Burakowska A., Zespół stopy cukrzycowej – patogeneza i praktyczne aspekty postępowania, Choroby Serca i Naczyń 2007; 4 (2): 93–98.