Stan zapalny

Aktualizacja: 19 sierpnia 2022

Stan zapalny to niezwykle istotny element wrodzonej odpowiedzi immunologicznej. Stanowi zespół miejscowych odczynów obronnych ustroju na bodziec zapaleniotwórczy, np. biologiczny, chemiczny, mechaniczny czy termiczny. Wyróżnia się stany zapalne podostre, ostre oraz przewlekłe.

Z czego wynika stan zapalny?

Stan zapalny może być wywołany zarówno czynnikami zewnątrzpochodnymi, jak i wewnątrzpochodnymi. Wszystkie czynniki ryzyka dzieli się ze względu na rodzaj energii, na:

• biologiczne – baterie, grzyby, wirusy, pierwotniaki itd.;
• chemiczne – kwasy, zasady itd.;
• fizyczne – pole magnetyczne, promieniowanie, fale ultradźwiękowe. W tej grupie znajdują się także czynniki mechaniczne.

Wszystkie wymienione czynniki działając odpowiednio długo na tkanki prowadzą do upośledzenia lokalnej homeostazy. Odpowiedzią na to jest reakcja obronna organizmu i powstanie stanu zapalnego. Stan zapalny pojawia się również w przebiegu licznych chorób miejscowych i ogólnoustrojowych. Do najczęstszych przyczyn wśród chorób zalicza się:

• nowotwory;
• choroby reumatyczne;
• astmę, przewlekły nieżyty nosa;
• celiakię;
• chorobę Hashimoto;
• udar mózgu, miażdżycę, nadciśnienie tętnicze;
• chorobę Alzheimera i chorobę Parkinsona;
• endometriozę, zespół policystycznych jajników;
• zespół jelita wrażliwego, przewlekłe biegunki;
• cukrzycę;
• nadwagę i otyłość;
• autyzm;
• depresję.

Jak zatem widać, stan zapalny występuje współcześnie dość często. W przebiegu wyżej wymienionych chorób ma on postać przewlekłą. Do powstawania stanów zapalnych predysponuje nadmiar wolnych rodników tlenowych w organizmie oraz stres oksydacyjny.

Objawy stanu zapalnego

Podczas stanów zapalnych mają miejsce zmiany w tkankach, takie jak:

• przekrwienie i tym samym zaczerwienienie;
• wysięk;
• rozplem komórek, głównie tkanki łącznej;
• dolegliwości bólowe;
• przyspieszenie procesów przemiany materii;
• wzrost temperatury ciała.

Obraz kliniczny stanu zapalnego zależy również od tego, czy jest on ostry czy przewlekły. W pierwszym przypadku obserwuje się wyżej wymienione dolegliwości. Jest to proces gwałtowny i samoograniczający się, który zwykle trwa kilka dni i znika bez szkód dla organizmu. W momencie, gdy czynnik stanowiący zagrożenie nie może być usunięty z organizmu, stan ostry przekształca się w patologiczny stan przewlekły. Przewlekły stan zapalny może trwać miesiące, a nawet lata. Prowadzi do nieustannej stymulacji układu odpornościowego, produkcji cytokin prozapalnych i tym samym niszczenia tkanek organizmu w miejscu toczącego się zapalenia. Zauważa się wówczas upośledzenie funkcji danego narządu czy tkanki oraz niszczenie ich struktury.

Funkcje stanu zapalnego

Stan zapalny zazwyczaj postrzegany jest jako coś złego, a głównym celem leczenia jest dążenie do jego usunięcia. Często słusznie, szczególnie w przypadkach przewlekłych stanów zapalnych w przebiegu chorób reumatycznych. Nie należy jednak zapominać, że ostry stan zapalny pełni ważne funkcje, a o patologiach mówimy w przebiegu stanów zapalnych przewlekłych.

Zadaniem ostrego stanu zapalnego jest bowiem usunięcie z organizmu czynnika stanowiącego zagrożenie, czyli czynnika wywołującego stan zapalny. Umiarkowany odczyn zapalny jest korzystny dla organizmu, ponieważ prowadzi do hamowania krwawienia powstałego wskutek urazu, usuwania produktów martwiczych, wydalania egzotoksyn i endotoksyn wraz z wysiękiem oraz tworzenia linii demarkacyjnej ograniczającej ognisko zapalne. Zauważa się wówczas przewagę procesów przywracających homeostazę nad procesami destrukcyjnymi.

Konsekwencje nieleczonego stanu zapalnego

Nieleczony przewlekły stan zapalny wiąże się z licznymi negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Cytokiny prozapalne oraz inne czynniki obronne organizmu wraz z krwią przedostają się do innych części ciała, przez co objawy zauważa się również w miejscach odległych od toczącego się stanu zapalnego. Za przykład ogólnoustrojowego wpływu przewlekłych stanów zapalnych podaje się:

• depresję;
• zespół przewlekłego zmęczenia;
• obniżenie kondycji i wydolności organizmu;
• obniżenie ogólnej odporności ustroju;
• różnego rodzaju alergie, również pokarmowe.

Tak powstaje błędne koło, ponieważ organizm atakuje własne struktury prowadząc do ich niszczenia – reakcja na czynniki powodujące stan zapalny. To z kolei sprawia, że stan zapalny w wyniku procesów autodestrukcji nasila się, a tym samym niszczenie zamiast maleć – postępuje.

Jak zlikwidować stany zapalne w organizmie?

Zazwyczaj pierwszym wyborem większości pacjentów jest farmakoterapia. Stosuje się leki z grupy NLPZ, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Należy pamiętać, że w tej grupie znajduje się także popularny paracetamol, który mimo tego nie wykazuje właściwości zmniejszających stan zapalny. Preparaty te dostępne są w formie tabletek, proszków, żeli itd. W przypadku silnych, przewlekłych stanów zapalnych lekarz przepisuje glikokortykosteroidy. Ich przyjmowanie wiąże się jednak z licznymi konsekwencjami.

W zmniejszaniu stanów zapalnych skuteczne są niektóre zabiegi fizykalne, przede wszystkim krioterapia. Zimne okłady i nawiewy skutecznie obniżają także dolegliwości bólowe i zmniejszają obrzęki towarzyszące zapaleniom. Stan zapalny powinien być leczony indywidualnie w zależności od jego przyczyny.

Zmniejszaniem stanów zapalnych zajmuje się również medycyna alternatywna, w tym ziołolecznictwo. Wśród roślin wykazujących zdolność zmniejszania stanów zapalnych znajdują się między innymi: babka lancetowata, czarny bez, arnika górska, eukaliptus czy żywokost lekarski. Napary można pić lub wykorzystywać w postaci okładów. Wiele roślin jest naturalnym składnikiem maści i leków.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Wydro D., Koniarek J., Schulz D., Proces zapalny, a tempo starzenia się organizmu.
2. Całkosiński I., Dobrzyński M., Całkosińska M., Seweryn E., Bronowicka-Szydełko A., Dzierzba K., Ceremuga I., Gamian A., Charakterystyka odczynu zapalnego, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 63/2009.
3. Hasik J., Lutomski J., Ziołolecznictwo w chorobach wewnętrznych. Racjonalny poradnik dla lekarzy i farmaceutów, Wydawnictwo Borgis, Warszawa 2000.