Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy stanowi zespół objawów związanych z względnym lub bezwzględnym niedoborem hormonów tarczycy.

Niedoczynność tarczycy – charakterystyka

Jest to najczęstsza choroba gruczołu tarczowego, na którą choruje około 2% osób w Polsce (częściej kobiety). Ponadto częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.

Hormony tarczycy

Hormony tarczycy warunkują prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu w ciągu całego życia. Od ich prawidłowego stężenia zależy między innymi:

• prawidłowy rozwój i czynność mózgu oraz obwodowego układu nerwowego;
• przemiany energetyczne i produkcja ciepła;
• rozwój i dojrzewanie układu kostnego;
• gospodarka wapniowo-fosforanowa;
• metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów;
• bilans wodny i prawidłowy rozwój nerek.

Gruczoł tarczowy wydziela 2 hormony. Są to:

• tyroksyna, T4;
• trijodotyronina, T3.

Mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego utrzymuje hormony tarczycy na prawidłowym poziomie. Jeśli nie działa prawidłowo dochodzi do zaburzeń pracy tarczycy i wiąże się to z występowaniem chorób.

Podział i przyczyny niedoczynności tarczycy

Chorobę dzieli się na nabytą i wrodzoną. Nabyta niedoczynność tarczycy może wiązać się z chorobą Hashimoto. Ponadto należy wspomnieć o niedoczynności jatrogennej, u której podstawy mogą leżeć:

• stosowanie niektórych leków;
• terapia radiojodem;
• tyreidektomia.

Z kolei niedoczynność tarczycy wrodzona jest najczęściej skutkiem zaburzeń rozwojowych tarczycy, czyli agenezji (całkowity lub częściowy brak narządu), aplazji (niewykształcenie się narządu mimo jego zawiązku), hipoplazji (niedorozwój gruczołu), bądź ektopii (lokalizacja tarczycy w miejscu nietypowym).

Częstą przyczyną chorób tarczycy jest niedobór lub znaczne, nadmierne spożycie jodu.

Niedoczynność tarczycy – objawy

Do najczęstszych objawów związanych z niedoczynnością tarczycy można zaliczyć:

• przewlekłe zmęczenie, spowolnienie i senność;
• depresję i niepokój;
• suchość skóry;
• wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci;
• wzrost masy ciała;
• zaparcia;
• upośledzoną tolerancja zimna;
• wole.

Wole jest najbardziej charakterystycznym następstwem niedoboru jodu. W rezultacie występowanie wola na określonym terenie u dzieci w wieku szkolnym przekraczające 5% określa się terminem endemii.

Ryzyko jego rozwoju pojawia się w warunkach zmniejszenia dziennego spożycia jodu poniżej 50 µg. Bezpośrednią przyczyną są wtórne do niedoboru jodu: nadmierna stymulacja TSH, uaktywnienie wewnątrztarczycowych czynników wzrostowych – insulinopodobnego czynnika wzrostowego pierwszego i naskórkowego czynnika wzrostowego, a także niedobór czynnika antyproliferacyjnego.

Dieta przy niedoczynności tarczycy

Odpowiednia dieta jest podstawą leczenia niedoczynności tarczycy. Głównym składnikiem odżywczym, którego obecność należy zaznaczyć w diecie pacjenta jest jod. Ponadto należy wprowadzić do menu produkty spożywcze bogate w:

• selen – ponieważ uczestniczy w przemianie tyroksyny do trijodotyroniny. Do źródeł zalicza się grzyby, czosnek, skorupiaki i ryby;
• żelazo – stanowi składnik tarczycowej peroksydazy jodującej, która odpowiada za aktywację przemiany tyreoglobuliny do tyroksyny oraz T3. Bogatym źródłem żelaza są nasiona lnu, czerwone mięso, wątróbka, żółtka jaj czy otręby pszenne;
• błonnik – poprawia motorykę przewodu pokarmowego, zwiększa masę stolca oraz częstość wypróżnień. Do bogatych źródeł należą płatki naturalne, otręby pszenne, pełnoziarniste pieczywo czy surowe owoce i warzywa.

Rola jodu

W przypadku chorób tarczycy szczególną uwagę należy zwrócić na kilka istotnych składników odżywczych, zwłaszcza jod. Jest on bowiem niezbędnym składnikiem do produkcji hormonów tarczycy.

Jod jest niezbędnym dla życia pierwiastkiem śladowym, którego rozpowszechnienie w środowisku jest nierównomierne. Największe ilości jodu znajdują się w oceanach, gdzie jego stężenie wynosi około 50 µg/L. Jodki obecne w morzach i oceanach po utlenieniu przechodzą do atmosfery, skąd w postaci opadów trafiają ponownie do wód i gleby. Następnie czerpane są przez rośliny i stają się pokarmem dla ludzi i zwierząt.

Do prawidłowej pracy gruczołu, dzienne zapotrzebowanie na jod wynosi około 150 µg i powinno być dostarczane z pożywieniem. W małych dawkach jod wpływa na wzrost produkcji HT, natomiast w większych, przy stężeniu powyżej 2 µmol/l we krwi dochodzi do hamowania wytwarzania HT.

Przy prawidłowej podaży jodu, jego pula zgromadzona w tarczycy w postaci zmagazynowanych hormonów oraz jodowanych tyrozyn jest duża i wynosi 8-10 g, a w postaci pierwiastka stabilnego 10-20 mg. Stanowi to zabezpieczenie na wypadek niedoboru jodu w diecie.

Źródła jodu

Do dozwolonych źródeł jodu w diecie osoby chorej należą:

• ryby i owoce morza (makrela, małże, ostrygi, dorsz);
• sól jodowana;
• otręby;
• woda mineralna;
• czerwone wino.

Nie należy rutynowo stosować suplementacji jodem, ponieważ jego nadmiar w organizmie może prowadzić do efektu Wolffa-Chainkoffa, który z kolei wiąże się z hamowaniem syntezy hormonów tarczycy. Dodatkowo trzeba pamiętać, że w wielu krajach joduje się sól kuchenną lub suplementuje się produkty żywnościowe, aby dostarczyć ten specyficzny pierwiastek do ustroju. W efekcie dobrym wyborem będą wody mineralne, w których obecny jest jod.

Spirulina w tabletkach (100% naturalna)
Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...

Spirulina w proszku (100% naturalna)
Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, Medycyna Rodzinna, 4/2017.
2. Gietka-Czernel M., Niedoczynność tarczycy, a układ sercowo-naczyniowy, Postępy Nauk Medycznych, 11/2012.
3. Lisowska M., Leczenie chorób tarczycy, Łodź 2018.
4. Dubczak I., Niemczyk L., Fizjologia hormonów tarczycy i przyczyny zaburzeń tarczycowych w przewlekłej niewydolności nerek, Nefrol. Dial. Pol., 20/2016.
5. Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 4/2017.
6. Łącka K., Czyżyk A., Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja współczesna, 1/2008.
7. Gietka-Czernel M., Profilaktyka niedoboru jodu, Postępy Nauk Medycznych, 12/2015.