Krzemica

Krzemica to najstarsza znana na świecie choroba zawodowa, związana głównie z ekspozycją na pył zawierający wolną krystaliczną krzemionkę, występująca m.in. w górnictwie i kamieniołomach, kamieniarstwie, budownictwie, piaskowaniu, produkcji ceramiki, szkła oraz cementu. Prowadzi do poważnych powikłań, w tym śródmiąższowych, nieuleczalnych chorób płuc czy nowotworów układu oddechowego. Współcześnie, w związku ze wzrostem świadomości pracowników i stosowaniu zasad BHP, krzemica występuje stosunkowo rzadko.

Krzemica – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną krzemicy jest przewlekłe (przynajmniej 10-letnie) wdychanie pyłów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę, kwarc i krystobalit. Pył przedostaje się do płuc i tam wywiera szkodliwe działanie w stosunku do makrofagów, pneumocytów i innych komórek. Tworzy się przewlekły stan zapalny, a następnie powstają zmiany zwłóknieniowe o charakterze ogniskowym lub rozproszonym. Konsekwencją tego jest rozwój krzemowej pylicy płuc, a także rozmaitych powikłań, np. raka płuc.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce znajduje się aż około 50 tysięcy osób zawodowo narażonych na pyły o działaniu zwłókniającym, głównie zawierających krystaliczną krzemionkę.

Krzemica – objawy

W medycynie wyróżnia się 3 postacie krzemicy, choć w praktyce największe znaczenie ma postać przewlekła. Rodzaje krzemicy:

• ostra – związana z krótkim czasem narażenia (maksymalnie do 4 lat) i bardzo wysokim poziomem stężeń krystalicznej krzemionki. W konsekwencji rozwija się hipertrofia oraz hiperplazja pneumocytów typu II, które następczo produkują zbyt duże ilości substancji białkowych i surfaktantu. Podczas badań RTG zwykle nie stwierdza się zmian ogniskowych, charakterystycznych dla krzemicy przewlekłej;
• przyspieszona – rozwijają się po 4-10 latach narażenia na szkodliwe pyły o względnie dużym stężeniu. Zmiany zwłóknieniowe są nieregularne i w większym stopniu rozproszone niż w przypadku krzemicy przewlekłej;
• przewlekła – pojawia się po przynajmniej 10 latach ekspozycji na pyły o względnie małym stężeniu. Choroba bazuje na wzmożonej produkcji włókien retikulinowych i kolagenowych, które następnie prowadzą do ogniskowego bądź rozproszonego włóknienia płuc.

Typowe objawy krzemicy:

• duszności, które pogłębiają się podczas aktywności fizycznej;
• ból w klatce piersiowej;
• zmęczenie;
• kaszel;
• przyspieszenie i spłycenie oddechu;
• utrata apetytu i masy ciała bez konkretnej przyczyny;
• powolne, ale konsekwentne ciemnienie skóry, która może przybierać niebieskawe zabarwienie.

W skrajnych przypadkach pojawia się sinica i niewydolność oddechowa. Innymi poważnymi konsekwencjami krzemicy przewlekłej są:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP);
• rozedma płuc;
• przewlekłe zapalenie oskrzeli;
• choroby nowotworowe;
• choroby autoimmunologiczne;
• przewlekłe choroby nerek;
• bakteryjne i grzybicze infekcje;
• oraz krzemica ogólnoustrojowa.

Diagnostyka krzemicy

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad i obserwacja pacjenta. Jeśli podczas rozmowy zgłasza on pracę z pyłami, a objawy są typowe dla krzemicy, kieruje się go na szczegółowe badania. Wśród nich znajdują się: RTG klatki piersiowej, gazometria oraz spirometria.

Krzemica – leczenie

Nie ma żadnej metody, która pozwalałaby na wyleczenie krzemicy i przywrócenie zdrowia układowi oddechowemu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka już od pierwszych dni pracy z pyłami będącymi czynnikiem ryzyka. Jeśli doszło do rozwoju krzemicy, a pacjent w dalszym ciągu jest aktywny zawodowo, musi niezwłocznie zrezygnować z tej pracy, aby zmniejszyć postęp choroby. Równie ważne jest zaprzestanie palenia papierosów i jak najczęstsze przebywanie w środowisku z czystym powietrzem, np. na łonie natury.

Uzupełniająco stosuje się leki rozszerzające oskrzela i tlenoterapię. Metody te mają za zadanie ułatwiać choremu oddychanie. Regularnie, już do końca życia, należy uczęszczać na badania kontrolne do pulmonologa. Jako że pacjenci z krzemicą są bardziej narażeni na różnego rodzaju infekcje dróg oddechowych np. pneumokokowe zapalenie płuc, powinni unikać źródeł zakażeń np. dużych skupisk ludzi w okresie grypowym. Powinni także dbać o swoją odporność za pomocą zdrowej diety, suplementacji oraz regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Maciejewska A., Krzemionka krystaliczna: kwarc i krystobalit – frakcja respirabilna, Podstawy i Metody Ocen Środowiska Pracy, 4/2014.
2. Witkowska A., Wiszniewska M., Walusiak-Skorupa J., Rzadkie choroby układu oddechowego o etiologii zawodowej, Medycyna Pracy, 71/2020.