Celiakia

Celiakia (znana również jako choroba trzewna) odnosi się do nadwrażliwości na gluten. To trwająca całe życie enteropatia jelita cienkiego, której przyczyną są zaburzenia trawienia oraz wchłaniania w jelitach. Należy wiedzieć, że celiakia nie jest alergią, choć często bywa z nią mylona. To jedna z najczęstszych nietolerancji pokarmowych człowieka.

Celiakia – przyczyny

Wspomniane zaburzenia trawienne są wynikiem nieprawidłowej reakcji immunologicznej na gluten. Uważa się, że zaburzenia enzymatyczne wpływają na nieprawidłowe trawienie glutenu, który w formie rozłożonej wpływa niekorzystnie na komórki jelitowe. W efekcie dochodzi do zaniku kosmków jelitowych.

Celiakia to schorzenie o złożonej patogenezie. O jej wystąpieniu decydują czynniki genetyczne, środowiskowe, immunologiczne i metaboliczne. Częstość zachorowania szacuje się na około 1:300 osób, można zatem powiedzieć, że jest to częsta choroba. Znaczna większość chorych nie jest świadoma jej obecności. Celiakię wykrywa się w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i osób starszych.

Czym jest gluten?

Pojęcie gluten określa frakcje białek rozpuszczalnych w alkoholu, które znajdują się w zbożach. Zalicza się do nich:

• gliadynę – białko pszenicy;
• sekalinę – białko żyta;
• aweninę – białko owsa;
• hordeinę – białko jęczmienia.

Postacie celiakii

Ze względu na stopień zniszczenia błony śluzowej jelita cienkiego i szybkość rozwoju choroby wyróżniono 3 podstawowe postacie choroby:

• klasyczną – zwana także aktywną lub jawną;
• niemą – bezobjawowa lub ubogoobjawowa;
• latentną – może nie objawiać się przez wiele lat.

Z kolei ze względu na występujące objawy celiakię dzieli się na pełnoobjawową, niepełnoobjawową i atypową, przy czym ta pierwsza występuje znacznie częściej. Stanowi bowiem aż około 30% przypadków.

Jak objawia się celiakia?

Niekiedy choroba bywa mylona z innymi schorzeniami, jak np. zespół drażliwego jelita czy alergia pokarmowa, ponieważ daje podobne objawy. Typowe w przypadku celiakii są:

• bóle brzucha;
• wzdęcia;
• biegunki (tłuszczowe i/lub wodniste);
• utrata masy ciała;
• utrata łaknienia.

Bardzo często wymienionym objawom towarzyszą zaburzenia psychiczne, takie jak zmiany nastroju na depresyjne, zmęczenie, bóle kostne, obrzęki, hipotonia mięśniowa, zmiany skórne czy zaburzenia cyklu menstruacyjnego. Wszystkie te objawy należą do niespecyficznych, ale mogą występować. Dodatkowo pojawiają się wtórne objawy zaburzeń trawienia, jak np. niedokrwistość megaloblastyczna lub hipowitaminoza.

Celiakia zostaje zapoczątkowana w momencie kontaktu glutenu z błoną śluzową jelita. Na dłuższą metę choroba może prowadzić do zespołu złego wchłaniania. Na ten składają się natomiast: nieprawidłowe trawienie, wchłanianie i motoryka jelit oraz objawy kliniczne w przebiegu tych zjawisk.

Diagnostyka

Podstawą diagnostyki są badania laboratoryjne, ponieważ nawet u 90% chorych w surowicy krwi wykrywa się przeciwciała przeciwko transglutaminazie i endomysium. Najczęściej oznaczanymi markerami są przeciwciała:

• AGA – swoistość 98% i czułość 50%;
• EMA – swoistość 89% i czułość 99%;
• TTG – swoistość 98% i czułość 99%.

Dodatkowo podczas badań laboratoryjnych często stwierdza się niskie stężenie hemoglobiny, żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 i potasu.

Zgodnie z zaleceniami z 1990 roku, do zdiagnozowania celiakii muszą zostać spełnione 3 warunki. Należy:

• stwierdzić przynajmniej 2 z 3 wyżej wymienionych przeciwciał;
• potwierdzić obecność typowych dla celiakii zmian morfologicznych w błonie śluzowej jelita cienkiego;
• wykazać, że po wprowadzeniu diety bezglutenowej dochodzi do zaniku wyżej wymienionych przeciwciał.

Można wykonać też biopsję jelita cienkiego. Podczas gastroskopii pobiera się endoskopowo przynajmniej 4 fragmenty jelita do dalszej diagnozy. Prawidłowe zdiagnozowanie choroby trzewnej jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala na wczesne wprowadzenie leczenia. Uznaje się, że niemal 85% pacjentów pod wpływem diety wykazuje ustąpienie zmian błony śluzowej.

Czy celiakia może być leczona?

Leczenie celiakii opiera się na stosowaniu przez całe życie diety bezglutenowej. Oznacza to, że w codziennym menu nie mogą znajdować się produkty zbożowe, takie jak mąki, kasze, pieczywo, ciastka czy płatki zbożowe. Dieta bezglutenowa powinna być łatwostrawna, urozmaicona o warzywa i owoce oraz powinna ograniczać tłuszcze zwierzęce. Ponadto należy uzupełniać niedobory mikro- i makroelementów, elektrolitów, a także witamin – głównie witaminy B12 i witaminy K. Jeśli pacjent nie reaguje na taką dietę, a objawy w dalszym ciągu występują, zaleca się farmakoterapię. U połowy chorych stosuje się glikokortykosteroidy, w rzadszych przypadkach zaś leki immunosupresyjne.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Grzymisławski M., Stankowiak-Kulpa H., Włochal M., Celiakia – standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010 roku, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1/2010.
2. Konińska G., Marczewska A., Źródlak M., Celiakia i dieta bezglutenowa, Warszawa 2012.
3. Roliński J., Celiakia – problem interdyscyplinarny, Alergia, 2/2016.
4. Giezowska H., Giezowski D., Choroba trzewna – patogeneza, diagnostyka, leczenie i możliwości działań profilaktycznych, Problemy Higieny i Epidemiologii, 4/2014.
5. Jarocka-Cyrta E., Choroba trzewna. Patogeneza, diagnostyka serologiczna, nowe metody leczenia, Gastroenterologia Praktyczna, 5/2011.
6. Bierła J., Trojanowska I., Konopka E., Czarnowska E., Sowińska A., Cukrowska B., Diagnostyka celiakii i badania przesiewowe w grupach ryzyka, Journal of Laboratory Diagnostics, 3/2016.