Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Aktualizacja: 4 października 2022

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekłe schorzenie dermatologiczne o nawracającym przebiegu. Udowodniono, że może dotyczyć aż do 20% populacji na całym świecie, przy czym zwykle choroba ma swój początek jeszcze w dzieciństwie. Stale wzrastający odsetek mieszkańców krajów cywilizowanych i rozwijających się, dotkniętych atopowym zapaleniem skóry nakazuje zaliczać je do grona tzw. chorób cywilizacyjnych.

Atopowe zapalenie skóry – przyczyny

Patogeneza choroby jest złożona i do dnia dzisiejszego pozostaje nieznana. Sugeruje się udział mechanizmów immunologicznych i nieimmunologicznych. W pierwszym przypadku kluczową rolę odgrywają komórki Langerhansa naskórka, limfocyty T oraz immunoglobuliny E (IgE). Organizm pacjenta, z nieokreślonych bliżej przyczyn, wytwarza samoistne stany zapalne oraz atakuje własne, zdrowe komórki. W pewnym sensie miejsce ma więc nadwrażliwość układu immunologicznego.

Mechanizmy nieimmunologiczne dotyczą zaburzeń procesów biochemicznych w naskórku. Miejsce ma upośledzenie metabolizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych, w konsekwencji czego dochodzi do zaburzeń podziałów komórkowych w naskórku. Pojawia się nadmierna suchość skóry, przy czym automatycznie zwiększa się jej wrażliwość na działanie zewnętrznych czynników drażniących. Inne teorie głoszą, że możliwą przyczyną AZS jest zaburzenie wydzielania neuropeptydów, co prowadzi do uwalniania histaminy, a więc tworzenia się obrzęku i stanu zapalnego. Wyróżnia się również czynniki ryzyka, które zwiększają podatność na atopowe zapalenie skóry. Są to przede wszystkim:

• obecność innych chorób, np. cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, astmy czy łuszczycy;
• ekspozycja na alergeny;
• zanieczyszczenie środowiska;
• skrajne temperatury powietrza czy wody, w której się kąpiemy;
• nadmiar stresu w życiu codziennym;
• wysoka wilgotność powietrza.

Udowodniono, że AZS ma charakter dziedziczny. Oznacza to, że częściej występuje u dzieci rodziców, którzy również zmagają się z tym schorzeniem dermatologicznym.

Zobacz również: Liszaj płaski.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Lekarze i naukowcy wyszczególnili 4 duże objawy atopowego zapalenia skóry, będące jednocześnie punktami diagnostycznymi tej choroby. Są to:

• dodatni wywiad rodzinny;
• przewlekły i nawrotowy przebieg choroby;
• świąd skóry;
• pojawianie się zmian skórnych.

Objawami mniejszymi są:

• suchość skóry;
• potęgowanie się uczucia świądu podczas pocenia się;
• początek choroby w dzieciństwie;
• podwyższony poziom immunoglobulin E w organizmie;
• rogowacenie przymieszkowe;
• nadwrażliwość skóry na wełnę.

Zmiany skórne pojawiają się w różnej lokalizacji na ciele, w zależności od wielu pacjenta. U niemowląt obejmują zwykle twarz, po czym rozchodzą się w dół, w kierunku szyi i tułowia. Od 1. roku życia aż do wieku młodzieńczego mogą pojawiać się na zgięciach stawowych, zwłaszcza w okolicy dołów łokciowych, dołów podkolanowych i fałdu szyjnego. Natomiast u osób dorosłych zmiany skórne nie mają określonej lokalizacji, zwykle są więc rozsiane.

Zaobserwowano, że u około 60-80% dzieci z AZS w późniejszym wieku rozwija się dodatkowo dychawica oskrzelowa, co każde patrzeć na tę chorobę w zupełnie inny sposób. Jeszcze częściej rozwija się alergiczny nieżyt nosa.

Atopowe zapalenie skóry – leczenie

Leczenie atopowego zapalenia skóry, ze względu na charakter choroby, jest trudne i wymagające. Ze względu na brak wiedzy dotyczącej przyczyn, stosuje się metody zmniejszające objawy i prowadzące do utrzymania faz remisji. W leczeniu miejscowym dobrze sprawdzają się preparaty z glikokortykosteroidami, uznawane od dziesiątek lat za złoty standard w leczeniu AZS. Staramy się jednak odchodzić od ich przewlekłego stosowania, ponieważ wiąże się ono z licznymi skutkami ubocznymi zarówno dla naskórka, jak i skóry właściwej czy nawet tkanki podskórnej. Sterydy stosujemy więc na ogół przy zaostrzeniu choroby.

Podstawą są także leki immunosupresyjne oraz właściwa pielęgnacja skóry. Kremy, balsamy i maści powinny wykazywać działanie silnie nawilżające oraz przywracać jej fizjologiczną florę bakteryjną. Do leczenia uzupełniającego zalicza się m.in. fototerapię, suplementację witaminą D i witaminą E, olej z czarnuszki, kąpiele z dodatkiem naturalnych olejków leczniczych oraz wybieranie ekologicznych, miękkich w dotyku ubrań, aby nie podrażniać skóry.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Nowicki R., Leczenie infekcji skóry w atopowym zapaleniu skóry, Forum Medycyny Rodzinnej, 4/2010.
2. Welz-Kubiak K., Reich A., Znaczenie emolientów w codziennej pielęgnacji skóry, Forum Dermatologicum, 1/2016.
3. Woldan-Tambor A., Zawilska J., Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku, Farmakologia Polska, 65/2009.
4. Millan M., Mijas J., Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka, Nowa Pediatria, 4/2017.
5. Gałęcka M., Basińska A., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS) – nowoczesne metody profilaktyki i leczenia, Forum Medycyny Rodzinnej, 13/2019.