Alergia kontaktowa

Alergia kontaktowa to swoista nadwrażliwość typu późnego na substancje chemiczne o małej masie cząsteczkowej (hapteny) lub rzadziej – proteiny. Może prowadzić do rozwoju alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, alergicznego kontaktowego zapalenia błon śluzowych jamy ustnej, dróg oddechowych, pochwy oraz reakcji nietolerancji endoprotez i implantów. Szacuje się, że problem dotyczy średnio 25% populacji, częściej kobiet.

Alergia kontaktowa – przyczyny

Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją, alergia kontaktowa jest swoistą nadwrażliwością organizmu na substancje chemiczne o małej masie cząsteczkowej lub proteiny (rzadziej), indukowaną przez bezpośredni kontakt tych substancji ze skórą, w której przebiegu czynnikiem decydującym o inicjacji odczynu zapalnego jest rozpoznanie alergenu przez receptor limfocytu. O zapoczątkowaniu odczynu zapalnego w alergii kontaktowej decyduje więc przede wszystkim rozpoznanie alergenu przez receptor swoistego limfocytu, do czego konieczne jest „pokazanie” alergenu limfocytowi przez odpowiednią komórkę, mającą zdolność prezentowania go. Przeciwciała nie wydają się odgrywać roli w inicjowaniu tego typu reakcji, co odróżnia alergię kontaktową od innych typów reakcji alergicznych, np. alergii atopowej czy wyprysku atopowego.

W Polsce (i prawdopodobnie również w całej Europie) najczęściej diagnozuje się alergię kontaktową na nikiel, tiomersal oraz substancje zapachowe. Uczulenie na nikiel stwierdza się u do 17% osób dorosłych oraz u do 10% młodzieży, częściej u kobiet. Jest częstym składnikiem biżuterii. Tiomersal stanowi natomiast konserwant stosowany w szczepionkach, kosmetykach czy innych produktach. Substancje zapachowe mogą znajdować się w kosmetykach pielęgnacyjnych, kosmetykach do makijażu, proszkach do prania i innych produktach. Wciąż jednak nie wiadomo, jakie są przyczyny alergii kontaktowej (oraz innych rodzajów alergii).

Alergia kontaktowa – objawy

Alergia kontaktowa przebiega dwufazowo:

1. faza indukcji – hapten po raz pierwszy wynika do naskórka;
2. faza efektorowa – rozwój zmian zapalnych w wyniku ponownego kontaktu osoby uczulonej z tym haptenem.

Objawy pojawiają się dopiero w fazie efektorowej, najczęściej po kilkunastu godzinach, a szczyt reakcji występuje po 2-4 dniach od momentu kontaktu z substancją prowokująca. Może rozwinąć się kontaktowe alergiczne zapalenie skóry, charakteryzujące się występowaniem wykwitów skórnych. Ostry wyprysk dzieli się na 5 faz:

• faza rumieniowo-obrzękowa – zaczerwienienie i obrzęk skóry narażonej na kontakt z haptenem;
• faza wysiękowa – erozja powierzchni skóry i sączenie na skutek pękania pokrywy drobnych pęcherzyków;
• faza strupienia – wydzielina zasycha, tworząc strupy. Są żółte lub przezroczyste, choć mogą przybierać postać ropną;
• faza złuszczania – oczyszczenie naskórka z alergenów na drodze odnowy naskórka i przemieszczania się keratynocytów;
• faza gojenia – utrzymywanie się rumienia w miejscu wcześniejszych ostrych zmian zapalnych.

Obraz kliniczny wyprysku przewlekłego znacząco różni się od opisanego wyprysku ostrego. Przewlekłe alergie kontaktowe mogą być kontynuacją alergii ostrych, jednak nie zawsze tak się dzieje. Przewlekły stan zapalny podtrzymywany jest w sytuacjach, w których kontakt z haptenem jest powtarzany lub utrzymywany.

Alergia kontaktowa – diagnostyka

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad z pacjentem i obserwacja objawów klinicznych. Na tej podstawie dermatolog nie tylko może wstępnie zdiagnozować alergię kontaktową, ale i wskazać podejrzane alergeny. Niezwykle ważnym elementem diagnostyki są testy płatkowe – wciąż pozostają złotym standardem diagnostycznym. Polegają na aplikacji bezpośrednio na skórę określonej ilości różnych haptenów i obserwacji skóry przez 48 godzin, choć odczyty wykonuje się również po 7 dniach. Dobór haptenów powinien być indywidualny, poparty wcześniejszą wstępną diagnostyką.

Alergia kontaktowa – leczenie

Podstawą leczenia alergii kontaktowej jest unikanie haptenów, które ją wywołują. W zależności od tego należy więc zmienić środki piorące, wymienić kosmetyki na naturalne, zrezygnować z noszenia biżuterii z niklu lub lateksowych rękawiczek itd. W ostrej postaci choroby stosuje się glikokortykoidy, lecz krótko – maksymalnie przez 2 tygodnie. Pomocne mogą być również okłady wilgotne oraz kąpiele zawierające garbniki. W fazie przewlekłej niezwykle istotne jest nawilżanie i natłuszczanie skóry środkami poleconymi przez dermatologa, zaś przy nadmiernym rogowaceniu można sięgnąć po leki keratolityczne, zawierające kwas salicylowy lub mocznik. Uzupełnieniem leczenia może być fototerapia.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Fedorczak A., Jamroz-Brzeska J., Wyprysk kontaktowy alergiczny spowodowany przez akrylany zawarte w produktach do manicure długotrwałego, Alergia Astma Immunologia, 25/2020.
2. Bartoszak L., Czarnecka-Operacz M., Alergia kontaktowa u dzieci chorych na atopowe zapalenie skóry, Postępy Dermatologii i Alergologii, 3/2007.
3. Śpiewak R., Alergia kontaktowa – diagnostyka i postępowanie, Alergia Astma Immunologia, 12/2007.
4. Kręcisz B., Chomiczewska-Skóra D., Kieć-Świerczyńska M., Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, 1/2014.
5. Bulanda M., Wojtyna A., Czarnobilska M., Szałkowska J., Leśniak M., Leszczyńska I., Bulanda D., Czarnobilska E. Narastający problem alergii kontaktowej i alergicznego kontaktowego zapalenia skóry u dzieci i dorosłych, Przegląd Lekarski, 75/2018.