Kwas mrówkowy

Aktualizacja: 9 września 2022

Kwas mrówkowy to organiczny związek chemiczny, najprostszy kwas karboksylowy. Powszechnie występuje w przyrodzie, choćby w jadzie mrówek (stąd jego nazwa). Został odkryty i po raz pierwszy opisany przez chemika Johana Afzeliusa, który wyizolował go z martwych mrówek. Związek można również pozyskiwać syntetycznie, dzięki czemu wykazuje szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach przemysłu.

Kwas mrówkowy – charakterystyka

Kwas mrówkowy jest bezbarwną cieczą o ostrym zapachu i żrących właściwościach. Temperatura topnienia wynosi 8,6 stopni C, natomiast temperatura wrzenia – około 100 stopni C. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, benzynie i alkoholu etylowym. Szerokie zastosowanie w przemyśle zawdzięcza przede wszystkim następującym cechom:

• zdolność przyspieszania korozji metalowych elementów;
• dobre przewodnictwo prądu elektrycznego;
• właściwości grzybobójcze i bakteriobójcze.

Ze względu na właściwości żrące bezpośredni kontakt z tkankami ludzkiego ciała powoduje silne reakcje alergiczne i szereg innych skutków ubocznych. Najprostszym przykładem jest ugryzienie mrówki, które zawsze powoduje ból i pieczenie, mimo przedostania się do skóry znikomych ilości tego kwasu.

Kwas mrówkowy w przyrodzie

Przede wszystkim kwas mrówkowy znajdziemy w jadzie i organizmach mrówek. Poza tym występuje on w jadzie innych owadów (np. pszczół), a także w roślinach (np. włoskach parzących pokrzywy). Głównym jego zadaniem w przyrodzie jest ochrona organizmów, w których występuje, przed szkodnikami czy innymi organizmami, które mogłyby stanowić dla nich zagrożenie.

Kwas mrówkowy – zastosowanie

Kwas mrówkowy jest otrzymywany na skalę masową drogą 3 różnych reakcji:

• reakcja tlenku węgla z wodorotlenkiem sodu, prowadzona w podwyższonej temperaturze i ciśnieniu. Pod koniec procesu mieszaninę wzbogaca się stężonym kwasem siarkowym;
• reakcja tlenku węgla z metanolem, którą prowadzi się w fazie ciekłej w temperaturze 80 stopni C. Metoda jest jednak bardziej skomplikowana;
• utlenianie węglowodorów.

Istnieje jeszcze kilka innych możliwych reakcji, wskutek których pozyskuje się kwas mrówkowy, nie są one jednak tak wydajne. W przemyśle związek ten znajduje następujące zastosowanie:

• składnik preparatów czyszczących i garbarskich;
• środek udrażniający rury i inne elementy instalacji wodno-kanalizacyjnych czy przemysłowych;
• produkt wspomagający farbowanie tkanin w przemyśle włókienniczym;
• czynnik regulujący pH w różnych preparatach chemicznych i farmaceutycznych;
• odczynnik w laboratorium;
• dodatek do smarów;
• składnik leków na reumatyzm i preparatów zwężających naczynia krwionośne;
• składnik preparatów grzybobójczych, np. w rolnictwie i ogrodnictwie;
• środek likwidujący roztocza zagrażające pszczołom w pszczelarstwie;
• dodatek do żywności o działaniu konserwującym (jest wówczas oznaczany skrótem E236).

Stosowany w małych ilościach i zgodnie z metodyką nie stanowi zagrożenia dla ludzkiego zdrowia. Ma wręcz działanie lecznicze. Brak ostrożności może jednak wiązać się z licznymi skutkami ubocznymi.

Kwas mrówkowy w żywności

Wbrew pozorom kwas mrówkowy jest bardzo często wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Można znaleźć go na etykietach produktów takich jak marynaty, ryby, kiszonki, żelki, przeciery czy konserwy. Jego zapach jest niewyczuwalny, a większość osób nie zdaje sobie wręcz sprawy z jego obecności w danym produkcie. W tak niewielkich stężeniach nie ma wpływu na zdrowie człowieka, dlatego mogą go spożywać nawet dzieci czy kobiety w ciąży.

Dodatek kwasu mrówkowego do żywności sprawia, że przedłuża się jej żywotność. Produkty dłużej zachowują świeżość i nie są podatne na pleśnie, chorobotwórcze bakterie czy inne patogeny, które w innym razie zagrażałyby konsumentom. Obecność tego związku w składzie umożliwia także transport produktów spożywczych o krótkich datach przydatności do spożycia czy nietrwałych.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. McMurry J., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005.
2. Bojarski J., Chemia organiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.