Kodeina

Aktualizacja: 10 czerwca 2024

Kodeina to organiczny związek chemiczny zaliczany do grona alkaloidów fenantrenowych i jednocześnie do powszechnie stosowanych w medycynie opiatów (wspólnie z morfiną). Wywiera silnie depresyjny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Związek ten po raz pierwszy został zidentyfikowany i wyizolowany w postaci czystej w 1832 przez Pierre’a Jeana Robiqueta.

Kodeina – charakterystyka

Kodeina jest metylową pochodną morfiny. Posiada wzór sumaryczny C18H21NO3 i masę molową 299,36 g/mol. Po wyizolowaniu stanowi bezwonny, biały proszek o gorzkim smaku. Naturalnie znajduje się w opium, czyli substancji otrzymywanej przez wysuszenie soku mlecznego z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Opium (poza kodeiną) zawiera jeszcze 20 innych alkaloidów, równie silnie oddziałujących na organizm człowieka. Okres działania kodeiny wynosi od 2 do 6 godzin. Można ją podawać na wiele sposobów, na przykład:

• doustnie (jako tabletki);
• dożylnie (jako płyn do iniekcji).

Leki z wysoką zawartością kodeiny dostępne w Polsce bez recepty (OTC) to m.in. Nurofen Plus, Antidol 15 i Solpadeine Max.

Kodeina – działanie

Kodeina jest substancją wykazującą działanie przeciwkaszlowe, przeciwbiegunkowe i przeciwbólowe. Oddziałuje na receptory opioidowe i klasyfikuje się ją jako substancję odurzającą. Dostępna jest także bez recepty, dlatego często bywa nadużywana ze względu na właściwości poprawiające nastrój. Może powodować uzależnienie, do czego najczęściej dochodzi wskutek niewłaściwej terapii kodeiną, np. przy grypie i kaszlu, gdy pacjent przyjmuje większą niż zalecana dawkę lub leczy się przez dłuższy okres czasu.

Wykazano, że kodeina, zwłaszcza w skojarzeniu z innymi lekami przeciwbólowymi, np. paracetamolem, jest skuteczna w leczeniu ostrego bólu nocyceptywnego. Połączenie paracetamolu i fosforanu kodeiny powoduje dłuższe i silniejsze działanie przeciwbólowe w porównaniu z działaniem każdego składnika oddzielnie. Właściwe działanie przeciwbólowe kodeiny w rzeczywistości jest wynikiem jej przekształcenia się do morfiny w organizmie człowieka.

Kodeina – skutki uboczne

Powikłaniami nieprawidłowego stosowania kodeiny, które mogą wskazywać również na uzależnienie od tego związku (jeśli występują w momencie odstawienia go), są m.in.:

• zaparcia;
• nudności;
• wymioty;
• wahania nastroju;
• senność;
• zawroty głowy;
• spowolnienie psychoruchowe;
• drażliwość;
• napady złości.

Typowymi działaniami niepożądanymi są również: nadmierna suchość w ustach, zaburzenia snu, reakcje alergiczne oraz skurcze żołądka.

Kodeina – dawkowanie

Kodeinę można wprawdzie stosować u dzieci powyżej 1. roku życia (np. w dawce 3 mg 3 razy dziennie), jednak lekarze i farmaceuci odradzają jej podaży dzieciom do 5. roku życia. W przypadku pacjentów dorosłych dawkowanie wynosi zazwyczaj 15 mg 3-4 razy dziennie, zaś w przypadku dzieci w wieku 6-12 lat – połowę dawki dorosłych. Nie należy przekraczać 15 mg. Leki zawierające większe stężenia tego związku dostępne są wyłącznie na receptę. Kodeina występuje w rozmaitych preparatach leczniczych o zastrzeżonej nazwie, np. w Thiocodinie. Należy jednak wiedzieć, że większość aptek na terenie Polski ogranicza ich sprzedaż ze względu na możliwość działania uzależniającego.

Kodeina – przeciwwskazania

Podstawowymi przeciwwskazaniami do przyjmowania kodeiny są:

• I trymestr ciąży (oraz pozostałe trymestry, jeśli przyjmowanie leku nie jest absolutnie konieczne);
• alergia na opioidy;
• masa ciała poniżej 22 kg (ważne w przypadku dzieci);
• fenyloketonuria;
• niedawno doznane urazy głowy;
• niewydolność oddechowa;
• niedawno przebyte usunięcie migdałka podniebiennego lub migdałka gardłowego;
• astma oskrzelowa;
• uzależnienie od opioidów;
• karmienie piersią.

Leku nie podaje się również pacjentom, o których wiadomo, że mają bardzo szybki metabolizm z udziałem enzymu CYP2D6. Należy bezwzględnie pamiętać, że stosowanie dawek większych niż zalecane niesie ze sobą ryzyko bardzo ciężkiego uszkodzenia wątroby. Zawsze należy stosować się do zaleceń lekarza. Podczas stosowania leków z kodeiną nie należy pić alkoholu ani zażywać leków zawierających alkohol.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Korzeniowska K., Malesza K., Uzależnienie od kodeiny – opis przypadku, Farmacja Współczesna, 2021; 14: 68-73.
2. Olszanecki R., Wołkow P., Jawień J., Farmakologia. Mechanizmy – leki, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023.