Amoniak

Aktualizacja: 13 listopada 2020

Amoniak to nieorganiczny związek chemiczny będący gazem o charakterystycznym, ostrym zapachu. W przyrodzie występuje jako produkt procesów gnicia ciał białkowych, przy czym w większych stężeniach jest trujący. Otrzymuje się go również syntetycznie, ponieważ znajduje obszerne zastosowanie w przemyśle.

Charakterystyka amoniaku

Amoniak jest najważniejszym związkiem azotu z wodorem. To bezbarwny gaz o ostrym, duszącym zapachu. Rozpuszcza się w wodzie z wytworzeniem roztworu zasadowego zwanego wodą amoniakalną. Zarówno amoniak, jak i woda amoniakalna reagują z kwasami, dając sole amonowe. Omawiany związek bardzo łatwo się skrapla, tworząc lekko błękitną ciecz. Ciekły amoniak natomiast jest dobrym rozpuszczalnikiem substancji polarnych.

Amoniak otrzymuje się w laboratoriach w reakcji soli amonowych z zasadami, w przemyśle zaś metodą syntezy z azotu i wodoru pod wysokim ciśnieniem, w temperaturze kilkuset stopni przy udziale katalizatorów kontaktowych. Szacuje się, że roczna produkcja światowa tego związku przekracza 20 milionów ton.

Zastosowanie amoniaku

Amoniak stosuje się do wyrobu:

• soli amonowych;
• nawozów sztucznych;
• mocznika;
• sody;
• kwasu azotowego (V).

Ponadto znajduje zastosowanie w chłodnictwie, ponieważ w stanie ciekłym wykazuje bardzo duże ciepło parowania. Swego czasu był związkiem bardzo popularnym w kuchni, szczególnie jako produkt powodujący rośnięcie ciast i wypieków. Amoniak spożywczy dostępny jest pod postacią kwaśnego węglanu amonu, czego nie należy mylić z toksycznym, czystym amoniakiem. Obecnie amoniak nie znajduje już tak obszernego zastosowania w gastronomii.

Toksyczność amoniaku

Zatrucie amoniakiem ma miejsce najczęściej przy awariach urządzeń lub zbiorników zawierających ten związek. Efektem takiej awarii może być uwolnienie par amoniaku lub jego wyciek w postaci płynnej. Zwiększa się wówczas zagrożenie pożaru czy wybuchu. Kontakt z amoniakiem jest niebezpieczny również dla człowieka, a może do niego dojść na 3 różne sposoby:

• kontakt ze skórą;
• wdychanie par;
• spożycie.

Przykładowo, kontakt ze skórą prowadzi do poważnych oparzeń, owrzodzeń czy nawet martwicy tkanek. Odnotowano poważne odmrożenia skóry po kontakcie z ciekłym amoniakiem. Z kolei kontakt parami amoniaku o wysokim stężeniu powoduje nadżerki błon śluzowych, obrzęk głośni i nieżyt oskrzeli. Spożycie amoniaku powoduje nudności i wymioty. Dodatkowo zauważa się obrzęk warg i jamy ustnej, a w cięższych przypadkach może dojść do oparzenia przełyku.

Bezpośredni kontakt z ciekłym amoniakiem powoduje trwałe uszkodzenie narządu wzroku, czemu często towarzyszy ślepota. Uszkodzenia oczu spowodowane kontaktem z amoniakiem mogą uwidocznić się po okresie nawet tygodnia od ekspozycji. Konsekwencjami są uszkodzenia tęczówki, depigmentacja, zaćma oraz jaskra. Stężenie ponad 5000 ppm powoduje śmierć w ciągu kilku minut.

Narażenie gleby na zanieczyszczenie amoniakiem nie stanowi problemu, ponieważ związek ten ulega odparowaniu z powierzchni ziemi, a pozostały w glebie amoniak stanowi źródło nawozu azotowego. Część amoniaku ulega w powietrzu rozkładowi fotolitycznemu, natomiast reszta powraca do powierzchni ziemi wskutek mokrej lub suchej depozycji. Istotne zagrożenie związane z toksycznością amoniaku dotyczy środowiska wodnego.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Kubicz J., Lochyński P., Metodyka oceny ryzyka terenów narażonych na skutki potencjalnej poważnej awarii w transporcie kolejowym amoniaku, Logistyka, 5/2015.
2. Ubowska A., Zagrożenia środowiska na skutek wypadku cysterny kolejowej transportującej amoniak, Zeszyty Naukowe SGSP, 66/2018.
3. Rogalewicz G., Bajdur W., Modelowanie zagrożeń przemysłowych na przykładzie substancji chemicznej – amoniaku, Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa, II/2014.