Antocyjany

Aktualizacja: 11 marca 2022

Antocyjany stanowią grupę czerwononiebieskich barwników roślinnych, w której znajduje się około 500 różnych związków. Należą do polifenolowych związków organicznych – flawonoidów.

Antocyjany – charakterystyka

Antocyjanidyny to związki chemiczne znane również jako aglikony, z kolei ich glikozydy to właśnie antocyjany. Antocyjany posiadają w swojej strukturze podstawowy rdzeń, tak zwany jon flawyliowy. Zawiera on 7 różnych bocznych grup chemicznych, które mogą być zbudowane z atomów wodoru, grup wodorotlenowych, a także grup metoksylowych. Od budowy chemicznej poszczególnego związki zależy jego barwa.

Przykładowymi antocyjanami są:

• apigeninidyna, aurantynidyna, luteolinidyna – o barwie pomarańczowej;
• cyjanidyna, peonidyna – o barwie purpurowo-różowej;
• rosynidyna, triacetydyna – o barwie czerwonej;
• delfinidyna – o barwie fioletowej lub niebieskiej.

Barwniki antocyjanowe zalicza się do tak zwanych naturalnych substancji nieodżywczych pochodzenia roślinnego, rozpuszczalnych w wodzie. W produktach pochodzenia roślinnego znajdują się w postaci mono-, di- lub triglikozydów. Antocyjany są związkami nietrwałymi, a w środowisku wodnym ulegają odwracalnym przemianom, które powodują zmianę barwy. Największą stabilnością koloru spośród wszystkich antocyjanów charakteryzują się te pozyskiwane z czarnej marchwi.

Gdzie znajdują się antocyjany?

Antocyjany występują powszechnie w świecie roślin. Znajdują się przede wszystkim w zewnętrznych warstwach komórek. Głównym źródłem tych związków są:

• owoce jagodowe – w tym jeżyny, winogrona, czarne jagody;
• warzywa – np. bakłażany, czerwona cebula, słodkie ziemniaki czy awokado;
• pomarańcze;
• czarny bez;
• oliwki;
• mango.

Na skalę światową antocyjany otrzymuje się w największych ilościach z winogron, szczególnie czerwonych. W Polsce jednak głównymi surowcami zawierającymi omawiane związki są aronia i czarna porzeczka.

Znaczenie antocyjanów w przyrodzie

Podstawowa rola omawianych związków wiąże się z procesami rozmnażania oraz cyklem rozwojowym wielu gatunków roślin. Ich główną funkcją jest bowiem zwabianie zwierząt (ptaków, owadów), które przyczyniają się do zapylania roślin. Dzieje się tak, ponieważ antocyjany nadają kwiatom przyciągające, atrakcyjne barwy. Dodatkowo posiadają zdolność absorpcji promieniowania UV, przez co umożliwiają owadom lokalizację centrum kwiatu i spokojne zebranie nektaru.

Kolejną ważną funkcją tych związków ochrona roślin przed wspomnianym promieniowaniem UV. Obniżają bowiem ryzyko uszkodzeń struktury podwójnej helisy DNA, obniżając tym samym ryzyko różnych mutacji. Ich ochronne działanie zapewnia prawidłową syntezę białek oraz podziały komórkowe. Antocyjany wykazują działanie antyoksydacyjne, przez co chronią tkanki roślin przez nadmiarem wolnych rodników tlenowych.

Właściwości zdrowotne antocyjanów

Antocyjany znalazły zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu, w tym w kosmetycznym i farmaceutycznym. Wykazują działanie:

• przeciwalergiczne;
• przeciwgrzybicze;
• uspokajające;
• przeciwzapalne;
• przeciwutleniające.

Antocyjany zwiększają biodostępność kwasu askorbinowego, który przy ich obecności lepiej wchłania się z przewodu pokarmowego. Wykazano również, że podaż antocyjanów w codziennej diecie może chronić organizm przed schorzeniami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera czy demencja starcza. Dzieje się tak głównie ze względu na działanie przeciwutleniające związków oraz korzystny wpływ na poprawę pamięci, pracy mózgu i procesów uczenia się.

W ostatnich latach wielokrotnie udowadniano korzystny wpływ antocyjanów na układ sercowo-naczyniowy. Warto wiedzieć, że antocyjany:

• chronią przez rozwojem wielu chorób układu krwionośnego;
• obniżają ryzyko wystąpienia zawału serca;
• zwiększają wydzielanie tlenku azotu.

Antocyjany wpływają korzystnie również na metabolizm organizmu, ponieważ wspierają przemianę materii i regulują gospodarkę tłuszczu. Dzięki temu mogą zapobiegać schorzeniom wątroby, a także rozwojowi otyłości i cukrzycy. Na koniec warto wspomnieć o korzystnym wpływie tych związków na prawidłowe widzenie.

Bibliografia

1. Ryk M., Izolowanie antocyjanów na drodze ekstrakcji z komórek kapusty głowiastej czerwonej, winogron i bakłażanów, Acta Juvenum, 3/2018.
2. Szaniawska M., Taraba A., Szymczyk K., Budowa, właściwości i zastosowanie antocyjanów, Nauki Inżynierskie i Technologie, 2/2015.
3. Piątkowska E., Kopeć A., Leszczyńska T., Antocyjany – charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4/2011.
4. Saluk-Juszczak J., Antocyjany jako składnik żywności funkcjonalnej stosowanej w profilaktyce chorób układu krążenia, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 64/2010.
5. Grzesiuk A., Dębski H., Horbowicz M., Saniewski M., Występowanie, biosynteza i akumulacja antocyjanów w roślinach, Postępy Nauk Rolniczych, 5/2007.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...