Układ pozapiramidowy

Układ pozapiramidowy to część ośrodkowego układu nerwowego odpowiadająca za wykonywanie przez organizm czynności ruchowych oraz tych wymagających skupienia. Ma niezwykle złożoną budowę.

Układ pozapiramidowy – budowa

Najistotniejszymi elementami anatomicznymi budującymi układ pozapiramidowy są:

• prążkowie, na które składa się jądro ogoniaste i skorupa;
• gałka blada;
• jądro niskowzgórzowe;
• jądra wzgórza, w tym jądro brzuszne przednie, brzuszne boczne i środkowo-pośrodkowe;
• istota czarna;
• jądro czerwienne;
• jądro niskowzgórzowe Luysa;
• jądro konarowo-mostowe;
• niektóre jądra wzgórza;
• kora okolicy przedruchowej płata czołowego w 6. i 8. polu Brodmana.

Wszystkie te struktury łączą się ze sobą za pomocą sieci neuronalnych, struktur nerwowych, naczyń krwionośnych, powięzi. Najmocniejsze połączenia występują pomiędzy korą nową a prążkowiem, istotą czarną a prążkowiem, jądrem niskowzgórzowym a gałką bladą, gałką bladą a jądrami wzgórza oraz istotą czarną a jądrami brzusznym bocznym i przyśrodkowym grzbietowym wzgórza.

Na szczególną uwagę w obrębie układu pozapiramidowego zasługują tzw. ośrodki podkorowe, które wyróżniają się większą zawartością żelaza w komórkach nerwowych oraz bogatszym unaczynieniem krwionośnym od tkanek okolicznych. Zalicza się do nich:

• ciało prążkowane;
• jądro niskowzgórzowe;
• jądro wzgórzowe;
• istotę czarną;
• jądro czerwienne, oliwki i tworu siatkowatego.

W neurologii zwraca się uwagę zwłaszcza na istotę czarną, której defekt odpowiada m.in. za rozwój choroby Parkinsona. Odgrywa kluczową rolę w kontroli koordynacji ruchów mimowolnych i w ruchach szybkich.

Układ pozapiramidowy – funkcje

Układ pozapiramidowy sam w sobie spełnia ważne funkcje, jednak dodatkowo współpracuje z korowymi ośrodkami czucia oraz układem nerwowym autonomicznym. Udowodniono, że jest on znacznie starszy filogenetycznie niż układ piramidowy, będący jego lustrzanym, funkcjonalnym odbiciem. Układ pozapiramidowy zapewnia tworzenie się automatyzmów ruchowych, czyli tzw. praksji. Reguluje postawę ciała, napięcie mięśniowe, złożone ruchy tułowia i kończyn. Jest zatem układem wspomagającym, odciążającym człowieka od skupiania się na codziennych czynnościach, umożliwiający pewną automatyzację działań.

Dysfunkcje układu pozapiramidowego

Choroby, dysfunkcje i uszkodzenia układu pozapiramidowego mają poważne konsekwencje zdrowotne. W ich przebiegu powstają m.in. następujące problemy:

• choroba Parkinsona – istotą jest postępujący zanik komórek dopaminergicznych znajdujących się w istocie czarnej mózgu, co manifestuje się drżeniami rąk i mięśni, spowolnieniem ruchowym, sztywnością mięśniową, zaburzeniami postawy ciała;
• pląsawica Huntingtona – przyczyną występowania choroby jest mutacja genu HTT, która prowadzi do tworzenia się zmian zwyrodnieniowych w obrębie mózgowia. Objawami są mimowolne ruchy skręcające i drżenia mięśniowe;
• dystonia – zmiany nowotworowe lub zmiany neurodegeneracyjne, których przyczyny nie zostały poznane, prowadzą do wzmożonego napięcia mięśni i wystąpienia mimowolnych ruchów;
• balizm i hemibalizm – rzadka postać nasilonych ruchów mimowolnych wiążących się z uszkodzeniem jąder podkorowych mózgu, w szczególności jądra niskowzgórzowego Luysa. Przyczyny mogą pochodzić z zaburzeń naczyniowych w obrębie mózgowia.

Innymi patologiami są mioklonie, atetozy czy tiki. Pacjenci z takimi objawami bezwzględnie wymagają badań obrazowych ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz neurolog.

Układ piramidowy a układ pozapiramidowy – różnice

Podstawowa różnica wynika z czynności obu tych układów. Układ piramidowy odpowiada za celowe ruchy dowolne, natomiast układ pozapiramidowy reguluje napięcie mięśniowe i steruje ruchami automatycznymi, zwykle wykonywanymi podświadomie, niezaplanowanymi. Układ pozapiramidowy powstał w rozwoju filogenetycznym człowieka znacznie wcześniej, umożliwiając mu przeżycie w dziczy. Ośrodki układu piramidowego lokalizują się w korze mózgu w zakręcie przedśrodkowym i w przedniej części płacika ośrodkowego (tzw. pole somatoruchowe, pole IV).

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bio olej z czarnuszki w płynie 100% naturalny
Tłoczony na zimno olej z czarnuszki egipskiej dzięki swoim właściwościom może pomóc w zwalczaniu wszelkiego rodzaju zmian skórnych. Chroni komórki organizmu przed wolnymi rodnikami co powoduje, że skóra wygląda młodziej ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Gołąb B., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1984.
2. Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.