Układ kostny

Aktualizacja: 19 sierpnia 2022

Układ kostny (łac. systema sceleti) to zbiór wszystkich elementów kostnych tworzących szkielet człowieka. Łączą się one ze sobą za pomocą połączeń stawowych, więzozrostów czy kościozrostów, zapewniając aparatowi kostnemu ruchomość. Przede wszystkim kości stanowią rusztowanie dla całego organizmu, pełnią jednak znacznie więcej istotnych funkcji.

Układ kostny – budowa

Z podłoża błoniastego, z którego powstaje każda kość, pozostaje jedynie cienka błona otaczająca ją, zwana okostną lub ochrzęstną, a także torebka stawowa. Jamę szpikową wyściela śródkoście. Pod względem kształtu wyróżniamy kilka rodzajów kości:

• długie – np. kość piszczelowa, kość udowa, kość ramienna;
• krótkie – np. kości nadgarstka;
• płaskie – np. łopatka, mostek;
• pneumatyczne – np. kość szczękowa, kość czołowa (wypełnione są powietrzem);
• różnokształtne – np. kości kręgosłupa lub kosteczki słuchowe;
• heterotopowe – np. rzepka, powstają wskutek kostnienia ścięgien.

Kości buduje od zewnątrz istota zbita, charakteryzująca się ciasnym układem blaszek kostnych. Kości długie zawierają ją dodatkowo w swoim trzonie. Wnętrza kostne utworzone są najczęściej z istoty gąbczastej, cechującej się luźnym układem beleczek kostnych.

Układ kostny – funkcje

Podstawową funkcją układu kostnego jest zapewnianie podpory organizmowi – dzięki temu posiadamy charakterystyczną dla siebie budowę, wzrost czy proporcje ciała. Do poszczególnych kości przyczepiają się ścięgna, co umożliwia poruszanie się czy utrzymywanie wybranej pozycji ciała. To jednak nie wszystko. Elementy kostne chronią ważne narządy wewnętrzne przed uszkodzeniami. Przykładowo, żebra chronią płuca i serca, czaszka chroni mózg, miednica natomiast chroni narządy płciowe. Wewnątrz kręgosłupa przebiega rdzeń kręgowy.

Układ kostny magazynuje wapń i inne pierwiastki, uwalniając je w momencie zwiększonego zapotrzebowania. Z kolei szpik kostny czerwony znajdujący się wewnątrz niektórych części kości produkuje krwinki białe (leukocyty), płytki krwi (trombocyty) oraz krwinki czerwone (erytrocyty). Wpływa więc na odporność organizmu i skład krwi.

Warto wspomnieć, że kości odznaczają się zdolnością do regeneracji, a dużą rolę w tym procesie odgrywa okostna. Posiada ona sporą zawartość osteoblastów (komórek kościotwórczych). Dlatego między końcami złamanej kości powstaje dzięki nim nowa kość, niekiedy nawet w nadmiarze. Wówczas diagnozuje się tzw. guz kostninowy. Zdolność regeneracji ma ogromne znaczenie w leczeniu złamań i innych urazów kostnych.

Podział kości

W anatomii i medycynie przydaje się podział kości. Dzieli się je na grupy w zależności od lokalizacji. Wyróżniamy następujące grupy:

• kości czaszki – w tym także kości znajdujące się w obrębie twarzy, np. kości jarzmowe czy kość nosowa;
• kości kręgosłupa;
• kości obręczy barkowej;
• kości obręczy miednicznej;
• kości kończyny górnej;
• kości kończyny dolnej;
• kości tułowia – w tym żebra.

Układ kostny ściśle wiąże się z układem odpornościowym oraz ze stawami i mięśniami, w ostatnim przypadku tworząc układ kostno-stawowo-mięśniowy.

Kości – unerwienie

Choć wydawałoby się, że kości nie posiadają nerwów, nic bardziej mylnego. To właśnie ze względu na ich bogate unerwienie złamania powodują tak silne dolegliwości bólowe, podobnie jak mocne uderzenie się w przednią część kości piszczelowej. Wnętrze kości rzeczywiście jest pozbawione nerwów, jednak w dużych ilościach znajdują się one w okostnej. Okostna zawiera dodatkowo liczne naczynia krwionośne (zapewniając tym samym ukrwienie całej kości i szpiku kostnego) oraz naczynia chłonne.

Choroby układu kostnego

Diagnostyką i leczeniem chorób układu kostnego zajmuje się lekarz ortopeda. Najczęściej ma on do czynienia ze złamaniami i pęknięciami kostnymi, niejednokrotnie wymagającymi nastawienia czy zespolenia operacyjnego. W medycynie diagnozuje się jednak wiele mniej lub bardziej poważnych chorób układu kostnego. Są to między innymi:

• osteoporoza – cechująca się obniżeniem gęstości kości oraz tendencją do patologicznych złamań;
• gruźlica kości – w kościach pojawiają się zmiany martwiczo-zapalne, a przyczyną jest zakażenie prątkami gruźlicy;
• choroba Pageta – zaburzenie równowagi między tworzeniem się i niszczeniem kości, w efekcie czego w niektórych miejscach układu kostnego obserwuje się przerośnięcia i zgrubienia, w innych zaś osłabienie. Przyczyna nie jest znana;
• krzywica – w konsekwencji przewlekłego niedoboru wapnia i witaminy D dochodzi do deformacji kostnych;
• choroba Olliera – wewnątrz kości tworzą się guzy chrząstkowe.

Do chorób układu kostnego można również zaliczyć nowotwory kości i szpiku kostnego (w tym białaczka).

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Badurski J., Choroby metaboliczne kości, Wydawnictwo Borgis, Warszawa 2005.