Układ dopaminergiczny

Aktualizacja: 7 października 2022

Układ dopaminergiczny to zbiór następujących struktur i związków: neurony dopaminergiczne, tkani nerwowe wrażliwe na działanie dopaminy, dopamina, receptory dopaminergiczne. Podstawową rolą tego układu jest kontrola nad motoryką ciała, jednak spełnia on znacznie więcej ważnych funkcji. Łączy się ponadto bezpośrednio z systemem nagród i kar, dlatego bywa często opisywany w psychologii.

Układ dopaminergiczny – charakterystyka

Wyróżnia się 4 szlaki dopaminergiczne:

• nigrostriatalny – łączy substancję czarną z grzbietową częścią prążkowia i bierze udział w integracji bodźców, koordynacji motorycznozmysłowej oraz inicjowaniu ruchów;
• mezolimbiczny – przebiega od nakrywki do struktur limbicznych, takich jak: brzuszne prążkowie, jądra łączące, hipokamp, okolica jąder migdałowatych;
• mezokortykalny – łączy nakrywkę z korą, głównie czołową, ale też przedczołową, ciemieniową i skroniową;
• guzkowo-lejkowy (tuberoinfundibularny) z okolicy istoty okołowodociągowej przez śródmózgowie do jąder podwzgórza i wzgórza – bardzo słabo poznany.

Omawiając anatomię i fizjologię można podsumować, że układ dopaminergiczny stanowi w pewnym sensie pomost między informacjami biegnącymi z węzłów brzusznych układu limbicznego, spiralnie towarzyszącymi węzłom nigrostriatalnym. Przekształcają one pobudzenia poznawcze, zmysłowe i ruchowe na reakcję. Dodatkowo pomiędzy korą a prążkowiem oraz wzgórzem przebiegają włókna glutaminianergiczne. Cały przepływ reguluje dopamina – neuroprzekaźnik z grupy katecholamin.

Budowa układu dopaminergicznego

W budowie układu dopaminergicznego wyróżniamy przede wszystkim wspomnianą dopaminę oraz neurony dopaminergiczne. Produkują one, magazynują oraz uwalniają dopaminę w sytuacjach, gdy jest to niezbędne. Szacuje się, że w organizmie człowieka znajduje się około 400 tysięcy takich komórek. Neurony dopaminergiczne tworzą wymieniowe wyżej szlaki dopaminergiczne.

Z kolei receptory dopaminergiczne wiążą się z cząsteczkami dopaminy i aktywują wewnątrzkomórkowe szlaki transdukcji sygnału, wiążą się przy tym z odpowiednimi białkami G. Do dnia dzisiejszego udało się zidentyfikować 5 typów receptorów: D1, D2, D3, D4 oraz D5. Występują one w dużej ilości w układzie nerwowym, choć można je znaleźć także w pęcherzykach płucnych, kanalikach nerkowych, nadnerczach, sercu, naczyniach krwionośnych czy innych narządach wewnętrznych.

Funkcje dopaminy

Jednocześnie należy wiedzieć jaką rolę w tym wszystkim odgrywa dopamina. Wpływa ona na wiele procesów zachodzących w organizmie, w zależności od miejsca swojej syntezy. Wpływa na ciśnienie tętnicze, pracę gruczołów wewnątrzwydzielnicznych, napięcie mięśniowe oraz emocje. Zaburzenia w ilości czy wydzielaniu dopaminy obserwuje się choćby w chorobie Parkinsona. To związek, który funkcjonuje najintensywniej w ośrodkowym układzie nerwowym.

Do produkcji dopaminy niezbędna jest odpowiednia ilość aminokwasu tyrozyny. Tyrozyna natomiast znajduje się w ogólnodostępnych produktach spożywczych, zwłaszcza w mięsie, rybach oraz nabiale.

Za co odpowiada układ dopaminergiczny?

Podstawową i prawdopodobnie najważniejszą funkcją układu dopaminergicznego jest kontrola motoryki ciała. Wszelkie zaburzenia czynności tego układu skutkują unieruchomieniem. Jak wspomniano we wstępie, układ dopaminergiczny jest również ważnym elementem systemu nagród i kar, dzięki czemu wpływa na motywację, reakcje emocjonalne, uczucia i dopasowanie zachowania do danej sytuacji. Udowodniono również, że:

• moduluje czynność nerek i serca;
• reguluje procesy oddychania;
• pozwala utrzymać stałe ciśnienie tętnicze krwi;
• wpływa pozytywnie na laktację u kobiet karmiących piersią;
• reguluje syntezę niektórych hormonów;
• zmniejsza poziom aktywacji limfocytów.

Wszelkie dysfunkcje związane z układem dopaminergicznym powodują poważne problemy neurologiczne. Pojawia się między innymi ADHD, upośledzenie uwagi, depresja, schizofrenia, choroba Parkinsona, choroba Tourette’a, pląsawica Huntingtona i inne. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu dopaminergicznego obserwuje się również w przebiegu zaburzeń odżywiania.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bijoch Ł., Pękała M., Beroun A., Molekularne podstawy działania wybranych substancji psychoaktywnych, Postępy Biochemii, 2/2021.
2. Rzewuska M., Układ dopaminergiczny i leki przeciwpsychotyczne, Psychiatria w Praktyce Klinicznej, 3/2009.
3. Kostowski W., Dopamina a mechanizmy nagrody i rozwój uzależnień: fakty i hipotezy, Alkoholizm i Narkomania, 2/2000.
4. Gryz M., Lehner M., Wisłowska-Stanek A., Płaźnik A., Funkcjonowanie układu dopaminergicznego w warunkach stresu – poszukiwanie podstaw różnic indywidualnych, badania przedkliniczne, Psychiatria Polska, 3/2018.