Przysadka mózgowa to jeden z najważniejszych gruczołów dokrewnych i jednocześnie struktura ośrodkowego układu nerwowego. Nadzoruje pracę wszelkich innych gruczołów dokrewnych, dzięki niej mogą prawidłowo funkcjonować wszystkie układy w organizmie człowieka. Lokalizuje się na podstawie mózgowia, należy do międzymózgowia i za pośrednictwem lejka łączy się z podwzgórzem.
Przysadka mózgowa – budowa
Przysadka mózgowa lokalizuje się poniżej guza popielatego w specjalnym zagłębieniu kości klinowej, tworzącym tzw. dół przysadki. Jest on zamknięty od góry przeponą siodła, połączoną z guzem popielatym tzw. lejkiem. Lejek tworzą z kolei drogi nerwowe przysadkowo-podwzgórzowe, niezwykle istotne w integralnym funkcjonowaniu obu struktur. Od strony światła komory trzeciej w lejku znajduje się zagłębienie (zachyłek lejka), z kolei koniec lejka łączy się z przysadką mózgową i jest grubszy oraz pozbawiony światła.
Przysadkę mózgową można podzielić na:
- płat przedni – zwany również przysadką gruczołową, ponieważ w rzeczywistości jest gruczołem dokrewnym;
- płat tylny – zwany również przysadką nerwową, ponieważ jest częścią mózgowia zbudowaną ze zmienionych komórek tkanki glejowej (pituicytów). Stanowi magazyn hormonów produkowanych w części przedniej podwzgórza.
Przysadkę mózgową często zwie się “centralnym” gruczołem wydzielania wewnętrznego. Fizycznie związana jest z podwzgórzem, natomiast fizjologicznie stanowi część trzech osi: podwzgórze-przysadka-nadnercza, podwzgórze-przysadka-gonady oraz podwzgórze-przysadka-tarczyca.
Przysadka mózgowa – funkcje
Płat tylny przysadki mózgowej nie produkuje hormonów, lecz magazynuje te, które powstały w podwzgórzu. Są nimi przede wszystkim wazopresyna i oksytocyna. Wazopresyna jest hormonem antydiuretycznym, powoduje wchłanianie zwrotne wody w kanalikach nerkowych, a tym samym prowadzi do zagęszczenia moczu. Z kolei oksytocyna powoduje skurcze mięśni macicy w trakcie porodu oraz nadzoruje cały proces laktacji. Przysadka mózgowa uwalnia te hormony w momencie zapotrzebowania na nie. Wówczas wraz z krwią docierają do narządów docelowych.
Natomiast komórki płata przedniego przysadki mózgowej oraz część środkowa tego narządu produkują hormony działające na tkanki bezpośrednio lub pośrednio. Tymi hormonami są:
- somatotropina – hormon wzrostu, pobudzający wzrastanie chrząstek nasadowych u dzieci i młodych osób, jak również odpowiadający za utrzymywanie właściwej masy kostnej i mięśniowej bez względu na wiek;
- melanotropina – odpowiada za produkcję pigmentu nadającego skórze kolorytu;
- prolaktyna – hormon stymulujący produkcję pokarmu (mleka) w gruczołach piersiowych u kobiet po porodzie;
- endorfiny – tzw. hormony szczęścia, odpowiadające w dużej mierze za dobre samopoczucie, ale nie tylko. Zmniejszają także odczuwanie bólu;
- hormon luteinizujący LH – podtrzymuje jajeczkowanie i produkcję progesteronu u kobiet oraz stymuluje produkcję testosteronu u mężczyzn;
- hormon folikulotropowy FSH – pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego u kobiet, stymuluje wydzielanie estrogenów u kobiet oraz pobudza spermatogenezę u mężczyzn;
- TSH, hormon tyreotropowy – pobudza czynność gruczołu tarczycy, wpływa na ogólny metabolizm organizmu;
- ACTH, hormon adrenokortykotropowy – pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
Jak widać, przysadka mózgowa jest kluczowa do sprawnego funkcjonowania całego organizmu. Wszelkie choroby przysadki mózgowej mają poważny przebieg i należy je jak najszybciej rozpoznać, a następnie wdrożyć odpowiednie leczenie. Zajmuje się tym lekarz neurolog lub neurochirurg. Poziom hormonów przysadki mózgowej można ocenić na podstawie badania krwi.
Niedoczynność przysadki mózgowej
Niedoczynność przysadki mózgowej rozwija się zazwyczaj przy guzach mózgu (gruczolaki przysadki, rzadziej oponiaki, glejaki czy potworniaki, które wzrastając uciskają na przysadkę mózgową). Do uszkodzenia przysadki może dojść jednak także wskutek napromieniania (zarówno w efekcie wybuchu elektrowni jądrowych, jak i podczas radioterapii nowotworów), zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia mózgu. Charakterystyczne objawy obejmują:
- nadmierną senność;
- znaczne przesuszenie skóry;
- rozregulowanie cyklu miesiączkowego;
- problemy z potencją i płodnością;
- obniżone ciśnienie krwi;
- zaburzenia wzrostu u dzieci;
- problemy z laktacją;
- wielomocz.
I wiele innych, w zależności od tego, która część przysadki mózgowej jest uciskana przez guz lub doznała uszkodzenia. Leczenie sprowadza się do usunięcia guza lub wyleczenia stanów zapalnych (np. antybiotykami, jeśli mają one podłoże bakteryjne).
Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalnyCzarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Gołąb K., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
Zostaw komentarz