Gruczoły wewnątrzwydzielnicze

Aktualizacja: 13 kwietnia 2025

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (inaczej: gruczoły dokrewne) stanowią integralny element układu hormonalnego (układu endokrynnego). Niestety w dzisiejszych czasach często podlegają różnego rodzaju chorobom i zaburzeniom, a najczęstszymi są np. niedoczynność tarczycy i nadczynność tarczycy, choroba Hashimoto, zespół policystycznych jajników bądź cukrzyca.

Gruczoły wewewnątrzwydzielnicze

W organizmie człowieka wyróżniamy następujące gruczoły wewnątrzwydzielnicze:

• przysadka mózgowa;
• podwzgórze;
• szyszynka;
• tarczyca i przytarczyce;
• grasica;
• trzustka;
• nadnercza;
• gonady.

Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa lokuje się w mózgu, a dokładniej w tzw. siodle tureckim u podstawy mózgu. Składa się z dwóch głównych części – płata przedniego oraz tylnego. Płat przedni odpowiada za syntezę hormonu wzrostu, prolaktyny, ACTH, TSH, LH i FSH, z kolei płat tylny za syntezę oksytocyny i wazopresyny. Wszystkie te hormony wpływają na ogólny metabolizm, nadzorują czynność niemal wszystkich układów organizmu, wpływają na samopoczucie, płodność, libido, rozwój płodu, całą gospodarkę hormonalną.

Podwzgórze

Podwzgórze znajduje się w międzymózgowiu i pełni kluczową rolę zwłaszcza w utrzymaniu podstawowych funkcji życiowych (homeostaza, rytm dobowy, temperatura, pragnienie i głód, oddychanie oraz wiele innych). Ponadto nadzoruje pracę przysadki mózgowej, uwalniając produkowane w niej hormony. Podwzgórze syntezuje kortykoliberynę, tyreoliberynę, gonadoliberynę, somatoliberynę, somatostatynę.

Szyszynka

Szyszynka lokalizuje się w mózgu, a dokładniej w okolicach trzeciej komory. Odpowiada głównie za regulację rytmu dobowego, a więc za sen i czuwanie. Syntezuje bowiem melatoninę, która wpływa na odczuwanie senności i pomaga zasnąć. Największa produkcja melatoniny ma miejsce wówczas, gdy do narządu wzroku nie dociera światło. Szyszynka produkuje również serotoninę, czyli hormon szczęścia.

Tarczyca i przytarczyce

Tarczyca znajduje się w przedniej części szyi, nieco poniżej krtani. Reguluje metabolizm i czynność niemal wszystkich układów organizmu. Produkuje tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcyctotoninę. Z kolei niewielkie cztery przytarczyce znajdują się w bliskiej lokalizacji od tarczyc i odpowiadają głównie za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej. Produkują parathormon, który utrzymuje właściwy poziom wapnia we krwi.

Grasica

Grasicę znaleźć można w śródpiersiu, między mostkiem i mięśniem sercowym. To ważny narząd związany z odpornością organizmu, gdyż odpowiada za dojrzewanie limfocytów T. Hormony produkowane przez grasicę to przede wszystkim: tymozyna, tymulina, tymopoetyna, tymostymulina, grasiczy czynnik humoralny. Grasica jest najbardziej aktywna w dzieciństwie, a jej funkcje spadają wraz z wiekiem, co nazywa się inwolucją grasicy.

Trzustka

Trzustka znajduje się za żołądkiem w jamie brzusznej. Pełni rolę wewnątrzwydzielniczą oraz zewnątrzwydzielniczą. W pierwszym aspekcie produkuje hormony, w drugim zaś – enzymy trawienne. Hormonami trzustki są zwłaszcza: insulina (obniża poziom glukozy we krwi), glukagon (podwyższa poziom glukozy we krwi), somatostatyna (hamuje wydzielanie innych hormonów), polipeptyd trzustkowy (reguluje trawienie). Trzustka odgrywa więc znaczącą rolę w utrzymaniu równowagi cukrowej i metabolicznej organizmu.

Nadnercza

Nadnercza to parzyste gruczoły dokrewne znajdujące się na górnych biegunach nerek. Mają niewielkie rozmiary, mimo tego pełnią istotną funkcję w regulacji wielu procesów w organizmie, takich jak reakcja na stres, gospodarka wodno-elektrolitowa czy metabolizm. Hormonami kory nadnerczy są zwłaszcza kortyzol (hormon stresu), aldosteron (reguluje ciśnienie krwi), androgeny (hormony płciowe), natomiast hormonami rdzenia nadnerczy są adrenalina i noradrenalina. Wpływają na ciśnienie krwi i pobudzają organizm do działania.

Gonady

Gonady to gruczoły płciowe, uczestniczące w procesie rozrodczym i regulacji hormonalnej. U kobiet są to jajniki, a u mężczyzn jądra. Jajniki odpowiadają głównie za produkcję estrogenów, które z kolei regulują cykl miesiączkowy, wpływają na samopoczucie, wytrzymałość kości, libido i płodność. Jądra natomiast produkują głównie testosteron, czyli męski hormon płciowy odpowiadający za występowanie męskich cech płciowych, libido, płodność. Pozostałymi hormonami jajników są inhibina, relaksyna i progesteron, zaś jąder – inhibina i hormony antymullerowskie.

Spirulina w tabletkach (100% naturalna)
Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...

Spirulina w proszku (100% naturalna)
Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Juszczak M., Michalska M., Rola szyszynki oraz melatoniny w regulacji syntezy i wydzielania wybranych hormonów części gruczołowej przysadki, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60/2006.
3. Liskowska M., Leczenie chorób tarczycy, Łódź 2018.