Hormony

Aktualizacja: 5 stycznia 2023

Hormony to różnego rodzaju związki chemiczne o rozmaitych funkcjach, produkowane przez narządy dokrewne (wewnątrzwydzielnicze) oraz komórki gruczołowe. Zakres ich czynności jest niezwykle rozległy. Od utrzymywania prawidłowych cech płciowych i rozmnażanie, poprzez regulację trawienia, aż po zapewnianie zdrowego snu.

Fizjologia hormonów

Produkcja hormonów następuje w określonych narządach dokrewnych bądź w komórkach gruczołowych. W dalszej kolejności wytworzone związki chemiczne są uwalniane do krwiobiegu i wraz z krwią docierają do wszystkich komórek docelowych. Wydzielanie hormonów następuje zwykle pod wpływem konkretnych bodźców. Przykładowo, synteza i wydzielanie melatoniny są stymulowane w momencie braku ekspozycji na źródła światła, natomiast do syntezy kortyzolu zwykle potrzebne jest narażenie na stres, co odbierane jest przez współczulny układ nerwowy.

Hormony wywołują reakcję organizmu już w bardzo niewielkich ilościach, a ich działanie jest przy tym plejotropowe (wielokierunkowe). Udowodniono bowiem, że jeden hormon- choć ma swoją główną rolę, z której jest najbardziej znany – w praktyce spełnia wiele funkcji.

Hormony – funkcje

Poniżej przedstawiamy przykładowe funkcje hormonów produkowanych przez określone struktury anatomiczne:

• podwzgórze – liberyny (stymulują czynność przysadki mózgowej), statyny (hamują czynność przysadki mózgowej), wazopresyna (powoduje resorpcję wody w kanalikach nerkowych), oksytocyna (pobudza laktację i powoduje skurcze macicy podczas porodu);
• szyszynka – melatonina (reguluje tryb snu i czuwania, inicjuje dojrzewanie płciowe);
• przedni płat przysadki mózgowej – hormon wzrostu (pobudza wzrost i procesy gojenia się);
• tarczyca – kalcytonina (reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową ustroju), tyroksyna i trójjodotyronina (reguluje metabolizm, pobudza wzrost);
• grasica – tymulina i tymozyna (pobudzają podział i dojrzewanie limfocytów T);
• kora nadnerczy – kortyzol (kontroluje metabolizm związków organicznych, pobudza organizm do działania),
• aldosteron (reguluje gospodarkę mineralną ustroju);
• komórki alfa trzustki – glukagon (pobudza glukoneogenezę i glikogenolizę, zwiększa stężenie glukozy we krwi);
• komórki beta trzustki – insulina (obniża stężenie glukozy we krwi);
• jajniki – estrogeny (żeński hormon płciowy odpowiadający za płodność i rozwój cech płciowych);
• jądra – testosteron (męski hormon płciowy odpowiadający za płodność i rozwój cech płciowych).

Powyższe hormony oddziałują na cały organizm człowieka. Są jednak również takie, które wywierają wpływ jedynie lokalnie, czyli w miejscu, w którym powstają. Takimi hormonami są choćby: sekretyna, cholecystokinina (wpływają na funkcje wydzielnicze żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego) oraz histamina (wpływa na ukrwienie narządów, wywołuje miejscowe reakcje zapalne).

Usuwanie hormonów z organizmu

W większości przypadków hormony znajdujące się w krwiobiegu po pewnym czasie, gdy nie są już niezbędne, ulegają rozkładowi do nieaktywnych metabolitów. Proces ten kontrolują głównie enzymy znajdujące się w największych ilościach w wątrobie i w nerkach. Tak powstałe metabolity mogą teraz zostać sprawnie usunięte wraz z żółcią bądź z moczem. Okres półtrwania (czas potrzebny do usunięcia danego hormonu z ustroju) jest jednocześnie wskaźnikiem tego, jak długo utrzymuje się aktywność hormonu w organizmie.

Zaburzenia hormonalne

W dzisiejszych czasach poważnym i częstym problemem są różnego rodzaju zaburzenia hormonalne. Najczęściej mamy do czynienia z nieprawidłową produkcją melatoniny, co przekłada się na niską jakość snu i problemy z zaśnięciem. Wszystko przez to, że wokół nas znajduje się zbyt wiele źródeł światła, a my przed snem często korzystamy jeszcze z telefonu komórkowego lub oglądamy telewizję. W przypadku kobiet miejsce może mieć zaburzenie syntezy hormonów płciowych, np. wskutek antykoncepcji hormonalnej czy silnego stresu. Nadmierny stres wpływa na upośledzenie pracy wielu narządów dokrewnych u obu płci.

Do chorób przebiegających z zaburzeniem pracy gospodarki hormonalnej zaliczamy między innymi:

• zespół Conna;
• niedoczynność tarczycy;
• nadczynność tarczycy;
• chorobę Hashimoto;
• cukrzycę;
• zespół Cushinga;
• chorobę Addisona.

Wiele z nich ma charakter wrodzony, jednak inne wynikają z nieodpowiedniego stylu życia.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
2. Górski J., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.