Ruchy perystaltyczne

Aktualizacja: 28 listopada 2022

Ruchy perystaltyczne to specyficzna aktywność motoryczna w obrębie poszczególnych odcinków układu pokarmowego, umożliwiająca przesuwanie się treści pokarmowej w w kierunku odbytu. Potocznie mianem perystaltyki określa się wyłącznie ruchy zachodzące w jelicie cienkim, jednak w praktyce taką zdolność wykazuje również przełyk, żołądek oraz jelito grube.

Ruchy perystaltyczne – na czym polegają?

Za ruchy perystaltyczne odpowiadają mięśnie gładkie układu pokarmowego, które wyróżniają się skąpym unerwieniem oraz bardzo dobrym unaczynieniem. Wykonują 2 rodzaje skurczów – toniczne i rytmiczne. Toniczne można opisać jako długotrwały wzrost napięcia i trwały przykurcz, pojawiają się one więc w zwieraczach. Z kolei rytmiczne są szybkie i obejmują naprzemienne skurcze oraz rozkurcze, co umożliwia przesuwanie się treści pokarmowej.

Ruchy perystaltyczne przełyku

W jamie ustnej zachodzi gryzienie, życia pokarmów i mieszanie ich ze śliną, dzięki czemu uformowane kęsy pokarmowe gładko przesuwają się w kierunku przełyku. Górny zwieracz przełyku rozluźnia się, a fale perystaltyczne przełyku wspomagane są przez działające siły grawitacji. Działanie skurczów perystaltycznych i zwieraczy jest jednak tak silne, że spożyte pokarmy nie cofają się nawet w sytuacjach braku grawitacji np. stojąc na głowie po spożyciu posiłku lub wypiciu płynów.

Ruchy perystaltyczne żołądka

Także żołądek posiada zdolność skurczów – jego błona mięśniowa składa się aż z 3 warstw. Co ciekawe, nawet pusty żołądek wykazuje okresowe, silne skurcze błony mięśniowej, które zwie się skurczami głodowymi. Mają one na celu zasygnalizowanie konieczności spożycia pokarmu. Czynność skurczowa dna żołądka i jego wpustu jest stosunkowo niewielka. Silniejsze skurcze rozpoczynają się wyraźnie w połowie trzonu żołądka, gdzie zlokalizowany jest jego rozrusznik. Siłę skurczów żołądka nasilają gastryna i CCK, zaś hamują – sekretyna, glukagon i glukozozależny peptyd insulinotropowy – GIP (ang. gastric inhibitory polypeptide). Ruchy perystaltyczne umożliwiają mieszanie się treści pokarmowej z sokiem żołądkowym, kwasem solnym i innymi wydzielinami, co ułatwia jej trawienie. Następnie wszystko przesuwa się w kierunku jelita cienkiego.

Ruchy perystaltyczne jelita cienkiego

Miazga pokarmowa, trafiając co jelita, aktywuje tzw. jelitowy układ nerwowy, który zmniejsza motorykę i wydzielanie żołądkowe oraz spowalnia opróżnianie żołądka. Ruchy perystaltyczne jelita cienkiego są niezwykle ważne:

• rozprzestrzeniają molekuły pokarmowe celem ułatwienia ich kontaktu z nabłonkiem jelitowym, dzięki czemu cenne składniki odżywcze mogą być wchłaniane do krwiobiegu przez kosmki jelitowe;
• przesuwają treść pokarmową, aby dalsze odcinki jelita cienkiego mogły wchłaniać składniki odżywcze, a w dalszej kolejności – aby niestrawione resztki pokarmowe mogły dotrzeć do okrężnicy i odbytnicy;
• mieszają treść pokarmową z enzymami trawiennymi trzustki i żółcią.

Bezpośrednio po spożyciu pokarmu dominują skurcze odcinkowe oraz perystaltyczne. Zaś w okresach między posiłkami występuje tzw. międzytrawienny kompleks ruchowy. Ma on na celu usuwanie resztek pokarmowych, które nie są już organizmowi potrzebne. Warstwa podłużna mięśniówki jelita cienkiego skraca odcinek jelita i zwiększa jego średnicę, z kolei warstwa okrężna zwęża światło jelita cienkiego i przesuwa treść pokarmową. Warto wiedzieć, że jelito cienkie wykazuje zdolność do 3 różnych ruchów:

• wahadłowe – rytmiczne wydłużanie się i kurczenie lub skręcanie wybranego odcinka jelita, około 10-12 razy na minutę;
• robaczkowe – zwane perystaltycznymi, skurcz mięśniówki podłużnej za masą pokarmową, co umożliwia jej przesuwanie;
• rozdzielcze – zwane segmentacyjnymi, silne skurcze błony mięśniowej okrężnej w różnych odcinkach.

Międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny składa się natomiast z 4 faz i pojawia się co około 2 godziny.

Ruchy perystaltyczne jelita grubego

Miazga pokarmowa w dalszym ciągu mieszana jest przez skurcze odcinkowe. Ruch postępujący w czasie skurczów mieszających jest minimalny i zależy głównie od charakterystycznego dla okrężnicy skurczu, zwanego ruchem masowym. Fala skurczowa zmniejsza średnicę odcinka okrężnicy i przesuwa dużą część miazgi pokarmowej do przodu, w kierunku odbytnicy. Takie skurcze pojawiają się 3-4 razy dziennie i wiążą się z zjedzeniem posiłku i rozciągnięciem żołądka w odruchu żołądkowo-okrężniczym. Ruch masowy odpowiada za nagle rozszerzenie odbytnicy, które rozpoczyna defekację.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
2. Konturek S., Fizjologia człowieka, tom V, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.