Gospodarka hormonalna

Aktualizacja: 2 lutego 2023

Gospodarka hormonalna to szerokie pojęcie odnoszące się do całości hormonów obecnych w organizmie człowieka. Za ich wydzielanie odpowiadają ważne narządy wewnątrzwydzielnicze (dokrewne), a niekiedy także pojedyncze, swobodnie poruszające się komórki. Wyróżniamy wiele różnych hormonów, przy czym każdy z nich musi występować w odpowiednich ilościach aby spełniać swoją rolę. Wszelkie wahania ich stężenia określane są jako zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Gospodarka hormonalna – hormony w organizmie człowieka

Poniżej przedstawiono najważniejsze hormony wchodzące w skład gospodarki hormonalnej każdego zdrowego człowieka.

Gospodarka hormonalna kobiet

W przypadku kobiet do tzw. hormonów płciowych (typowo kobiecych, choć w niewielkich ilościach można znaleźć je również u mężczyzn) zaliczamy:

• estrogeny – estron, estriol oraz estradiol. Posiadają budowę sterydową, ponieważ są produkowane z cholesterolu. Miejscem ich syntezy są głównie jajniki, a nad całym procesem czuwa przysadka mózgowa. Estrogeny odpowiadają za wykształcenie się cech płciowych, regulację cyklu miesiączkowego, właściwy przebieg ciąży oraz regulację gospodarki lipidowej i wapniowej;
• progesteron – produkowany przez ciałko żółte, nadnercza oraz łożysko (u ciężarnych). Ułatwia owulację, a więc i zajście w ciążę, rozwój endometrium celem zagnieżdżenia się zarodka oraz wpływa na laktację;
• prolaktyna – wytwarzana głównie w przysadce mózgowej, pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas ciąży i wywołuje laktację, dzięki czemu kobieta może rozpocząć karmienie piersią. Blokuje również owulację i miesiączkowanie u kobiet karmiących piersią;
• folikulotropina (FSH) oraz lutropina (LH) – hormony gonadotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. FSH pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, z kolei LH wywołuje owulację.

Także męskie hormony płciowe (np. testosteron) pojawiają się w organizmie kobiet, jednak w śladowych ilościach.

Gospodarka hormonalna mężczyzn

Do męskich hormonów zaliczamy przede wszystkim:

• testosteron – produkowany głównie przez jądra, odpowiada za wykształcenie się męskich cech, przebieg spermatogenezy, podwyższanie libido oraz syntezę białek w ustroju. Dodatkowo zwiększa poziom cholesterolu we krwi;
• androstendion – hormon steroidowy produkowany przez gonady i nadnercza. Stanowi prekursor testosteronu, a jego głównym zadaniem jest wpływ na rozwój cech płciowych u mężczyzny;
• dihydrotestosteron – hormon płciowy odpowiedzialny za rozwój i funkcjonowanie męskich narządów płciowych. Dzięki niemu możliwe jest zapłodnienie, ponieważ plemniki pozostają w dobrej kondycji;
• DHEA – ważny hormon produkowany przez korę nadnerczy, którego ilość maleje wraz z wiekiem. Stymuluje produkcję testosteronu oraz w niewielkich ilościach estrogenów.

Takich hormonów jest znacznie więcej, a ich działanie uzupełnia się wzajemnie.

Hormony tarczycy

Tarczyna produkuje 3 bardzo ważne hormony – tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Tyroksyna działa już na etapie życia płodowego, stymulując rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu. U osób dorosłych natomiast bierze udział w metabolizmie, wchłanianiu glukozy, aktywacji kluczowych enzymów oraz pobudzaniu komórek do wzrostu. Z kolei trójjodotyronina warunkuje przede wszystkim dojrzewanie narządów wewnętrznych, zwłaszcza mózgu i tkanki kostnej. Podstawową funkcją kalcytoniny jest zaś wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Zmniejsza bowiem stężenie wapnia i fosforanów we krwi, zapobiegając resorpcji kości.

Zobacz również: Co jeść aby zachować równowagę hormonalną?

Pozostałe ważny hormony w organizmie człowieka

Innymi istotnymi hormonami są między innymi:

• melatonina – warunkuje sen i czuwanie, jej produkcja wzmaga się nocą, dlatego czujemy się senni;
• somatotropina – hormon wzrostu, ponieważ jego produkcja umożliwia wzrost organizmu i rozwój narządów wewnętrznych. Odpowiada również za sprawną regenerację uszkodzonych tkanek;
• tyreotropina – pobudza czynność wydzielniczą gruczołu tarczowego;
• insulina – hormon trzustki, który reguluje poziom glukozy we krwi zapewniając utrzymanie prawidłowej glikemii;
• adrenalina i noradrenalina – oba produkowane w nadnerczach odpowiadają za mobilizację organizmu do działania i pobudzają układ nerwowy;
• kortyzol – tzw. hormon stresu, który m.in. zwiększa poziom glukozy we krwi oraz osłabia aktywność układu immunologicznego;
• leptyna – produkowana przez komórki tkanki tłuszczowej, odgrywa istotną rolę w utrzymaniu właściwej masy ciała i w odczuwaniu głodu.

Zmniejszona lub podwyższona ilość któregokolwiek z hormonów daje szereg charakterystycznych objawów klinicznych. Przykładowo, nadmiar adrenaliny może powodować tachykardię, a nawet udar mózgu, natomiast niedobór somatotropiny w wieku dziecięcym powoduje karłowatość.

Zobacz również: Zaburzenia hormonalne.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Kapiszewska M., Środowisko a gospodarka hormonalna u kobiet, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2011.
2. Lech M., Ostrowska L., Stefańska E., Zaburzenie równowagi hormonalnej u młodych kobiet jako wynik intencjonalnych zaburzeń odżywiania, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1/2012.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
4. Herrmann F., Muller R., Lohmann T., Endokrynologia w praktyce klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.