Mikroflora jelitowa

Aktualizacja: 4 października 2022

Mikroflora jelitowa to określenie opisujące zbiór wszystkich drobnoustrojów fizjologicznie zasiedlających długość jelita cienkiego oraz jelita grubego. W ostatnich latach znacznie wzrosła świadomość ludzi z zakresu medycyny i zdrowego odżywiania. Wykazano, że prawidłowy skład ilościowy i jakościowy mikroflory jest niezbędny do zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego.

Skład mikroflory jelitowej

Dokładny skład drobnoustrojów lokalizujących się w jelitach jest kwestią wysoce indywidualną, różną u dzieci i u dorosłych. Rozwój mikroflory obserwuje się już od wieku niemowlęcego, a na przestrzeni lat następują liczne jej modyfikacje. Przykładowo, mikroflora jelitowa noworodków składa się przede wszystkim z:

• Bifidobacterium;
• Enterobacteriaceae;
• Staphylococcus;
• Streptococcus.

Około 2. roku życia następuje względne ustabilizowanie mikroflory. W efekcie dorosły człowiek posiada w swoich jelitach głównie:

• Bacillus spp.;
• Bacteroides sp.;
• Bifidobacterium spp.;
• Clostridium coccoides;
• Clostridium leptum;
• Escherichia coli;
• Yersinia enterocolitica.

Natomiast u osób w wieku podeszłym odnotowano wzrost ilości bakterii beztlenowych kosztem zmniejszenia ilości Bifidobacterium oraz Lactobacillus.

Należy wiedzieć, że w górnej części jelit występuje mniejsza liczba mikroorganizmów niż w ich odcinku dolnym. Górny odcinek skolonizowany jest przez bakterie tlenowe, podczas gdy w dolnym odcinku bytują głównie bakterie beztlenowe.

Za co odpowiada mikroflora jelitowa?

Mikroflora jelitowa pełni bardzo ważne funkcje w organizmie człowieka. Odpowiada za:

• warunkowanie biodostępności cennych składników odżywczych;
• zmniejszanie przenikania przez barierę jelitową patogennych drobnoustrojów czy toksyn;
• poprawę funkcji trawiennej;
• syntezę niektórych witamin, szczególnie witamin z grupy B;
• immunostymulację komórek tkanki limfatycznej związanej z jelitami.

Ciekawe powiązanie wykazuje mikroflora jelitowa z odpornością organizmu – nie bez powodu jelita określa się centralnym organem układu immunologicznego. Powierzchnia nabłonka układu pokarmowego kontaktuje się nie tylko z fizjologiczną mikrobiotą, ale również patogennymi drobnoustrojami – wirusami, bakteriami czy toksynami. Wśród mikrobioty jelitowej stwierdzono gatunki, które aktywują receptory i utrzymują w gotowości komórki odpornościowe. Prawidłowo funkcjonująca bariera jelitowa rozpoznaje te bakterie, jednak nie wywołują one odpowiedzi zapalnej. Wręcz przeciwnie – utrzymują równowagę limfocytów T przez aktywację sieci cytokin.

Zobacz również: Jak naturalnie wzmocnić odporność organizmu?

Dysbioza jelitowa

Dysbioza jelitowa to pojęcie odnoszące się do zaburzenia funkcjonowania mikroflory jelitowej. Najczęściej następuje w efekcie antybiotykoterapii, ponieważ antybiotyki niszczą nie tylko patogenne bakterie chorobotwórcze, ale również bakterie jelitowe. Do innych przyczyn zaburzeń mikroflory jelitowej zalicza się między innymi:

• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków;
• występowanie chorób ogólnoustrojowych oraz chorób układu pokarmowego – zespół jelita drażliwego, zespół nieszczelnych jelit, wrzody dwunastnicy, celiakia itd.;
• dietę ubogoresztkową;
• częste spożywanie alkoholu.

Zmiany w obrębie flory jelitowej wiążą się ze wzrostem zachorowań na choroby metaboliczne, w tym otyłość i cukrzycę typu 2 oraz różnego rodzaju alergie. Zauważa się również znaczne zmiany w składzie mikroflory jelitowej osób otyłych w porównaniu do osób o prawidłowej wadze. Zaburzenia ilościowe i jakościowe bakterii jelitowych wiążą się ze znacznym zwiększeniem ryzyka powstawania trądziku i innych zmian skórnych, depresji, astmy, schorzeń psychicznych, nowotworów oraz zaburzeń pokarmowych.

Jak wspierać mikroflorę jelitową?

Podstawą wspierania mikroflory jelitowej jest odpowiednia dieta. Warto wykluczyć alkohol i bardzo tłuste potrawy. Najkorzystniej na jelita wpływa błonnik oraz żywność probiotyczna. Błonnik można znaleźć w niemal wszystkich owocach i warzywach, w największej ilości tuż pod skórką. Do innych źródeł błonnika zalicza się brązowy ryż, kaszę gryczaną czy produkty pełnoziarniste. Z kolei żywność probiotyczna obejmuje potrawy przygotowywane na zakwasie (żurek, chleb na zakwasie), kiszonki (kapusta kiszona, ogórki kiszone) oraz mleczne napoje fermentowane (kefir, maślanka, śmietana).

Zobacz również: Omega 3 – najlepsza odporność na zimę.

W niektórych przypadkach, np. podczas antybiotykoterapii oraz po jej zakończeniu lub w przypadku wielu schorzeń, korzystna okazuje się suplementacja probiotykami. W zależności od celów takiej suplementacji wyróżnia się probiotyki wieloszczepowe i jednoszczepowe. Ponadto taką suplementację można wspomagać synbiotykami.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Tylman W., Rzeszutko I., Dąbrowska G., Mikrobiom człowieka i jego znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 3/2016.
2. Marlicz W., Ostrowska L., Łoniewski I., Flora bakteryjna jelit i jej potencjalny związek z otyłością, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 1/2013.
3. Gałęcka M., Basińska A., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej, 2/2018.
4. Wasilewska E., Złotkowska D., Pijagin M., Rola mikroflory jelitowej i bakterii probiotycznych w profilaktyce i rozwoju raka jelita grubego, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 67/2013.
5. Krakowiak O., Nowak R., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii, 3/2015.