Węglowodany to związki organiczne zwane powszechnie cukrami. Stanowią cząsteczki zbudowane z węgla, wodoru i tlenu, ponadto zawierają grupy hydroksylowe.
Spis treści
Podział węglowodanów
Biorąc pod uwagę budowę węglowodanów, rozróżnia się cukry proste i związki złożone. Do węglowodanów prostych zaliczamy:
Z kolei do cukrów złożonych zaliczamy:
- disacharydy – sacharozę, laktozę, maltozę;
- oligosacharydy – galaktozydy, rafinozę, fruktooligosacharydy;
- polisacharydy – skrobię, inulinę, celulozę, chitynę, heparynę, glikogen, kwas hialuronowy.
Inny podział, choć nieco mniej popularny, bierze pod uwagę podatność tych substancji na działanie enzymów trawiennych w układzie pokarmowym człowieka. W tym przypadku wyróżnia się cukry przyswajalne i nieprzyswajalne. Te z pierwszej grupy ulegają trawieniu, a następnie są wchłaniane przez jelito cienkie przedostając się do krwi, dzięki czemu stanowią materiał energetyczny dla organizmu. Natomiast te nieprzyswajalne wchodzą w skład błonnika pokarmowego.
Węglowodany stanowią związki raczej pochodzenia roślinnego, choć niektóre mogą powstać z białka i tłuszczu.
Monosacharydy – charakterystyka
Wszystkie cukry proste są bezbarwne i krystaliczne. Rozpuszczają się w wodzie, lecz nie w tłuszczach. Ponadto z łatwością łączą się z kwasami tworząc estry.
Monosacharydy – źródła
Węglowodany występują powszechnie w świecie roślin, ale także i zwierząt. W zależności od rodzaju cukru, jego źródła mogą być różne. Przykładowo, w przypadku glukozy jej głównym źródłem są soki owocowe i owoce. Ponadto występuje one we krwi oraz w miodzie. W związku z tym, że jest składową wielu węglowodanów złożonych, wchodzi w skład innych produktów zawierających np. laktozę.
Fruktoza występuje powszechnie w miodzie i sokach owocowych, przy czym jest aż 2 razy słodsza od glukozy. Z kolei galaktoza występuje w mleku ssaków oraz w niektórych glonach morskich. Mannoza występuje w niewielkich ilościach w drożdżach i skórce pomarańczy, zaś źródłem rybozy są kwasy nukleinowe.
Monosacharydy -właściwości
Najważniejszym monosacharydem jest glukoza, ponieważ większość węglowodanów wchodzących w skład produktów spożywczych wchłania się do krwi pod postacią glukozy lub jest w nią przekształcana w wątrobie. To właśnie z niej mogą powstać wszystkie inne cukry, ponadto stanowi główne źródło energii.
Fruktoza może przekształcać się w jelitach i wątrobie w glukozę, podobnie jak galaktoza. Galaktoza jest następnie metabolizowana w gruczołach sutkowych i wraz z innymi cukrami przekształcana w laktozę występującą w mleku. Mannoza stanowi składnik glikoprotein, np. białek czy elementów krwi. Z kolei ryboza stanowi substancję strukturalną kwasów nukleinowych oraz koenzymów.
Węglowodany złożone – charakterystyka
Węglowodany złożone to takie, które w wyniku hydrolizy zdolne są do stworzenia monosacharydów. W większości przypadków mają słodki smak i dobrze rozpuszczają się w wodzie, choć są wyjątki.
Węglowodany złożone – źródła i właściwości
Źródła najpopularniejszych cukrów złożonych ściśle zależą od rodzaju tego cukru. Poniżej przedstawiono najczęstsze disacharydy.
- sacharoza – to połączenie glukozy i fruktozy. Występuje bogato w trzcinie cukrowej oraz w burakach cukrowych, ale także w niektórych owocach i warzywach, np. marchwi czy ananasach;
- laktoza – to połączenie glukozy i galaktozy. Występuje w mleku wszystkich ssaków. Wprawdzie jest mniej słodki od poprzedniego, jednak wykazuje właściwości redukujące;
- maltoza – połączenie glukozy z glukoza. W dużym stopniu występuje w ziarnach zbóż, zwłaszcza w jęczmieniu. To właśnie z jej wykorzystaniem tworzy się preparaty dietetyczne czy odżywki dla dzieci, ponadto znalazła zastosowanie w piwowarstwie.
W przypadku polisacharydów ich źródła i właściwości prezentują się następująco:
- skrobia – to materiał zapasowy roślin odkładany pod postacią ziarenek. Ziarna skrobiowe składają się z amylozy oraz amylopektyny. Sporą ilość skrobi można znaleźć w ziemniakach, kukurydzy i ziarnach zbóż;
- glikogen – to podstawowy materiał zapasowy zwierząt, przy czym występuje w dużych ilościach w wątrobie, mięśniach, mózgu czy nerkach;
- celuloza – to składnik błonnika pokarmowego. Stanowi podstawowy materiał budulcowy ścian komórek roślinnych, człowiek jednak nie jest w stanie jej strawić, ponieważ nie posiada odpowiednich ku temu enzymów;
- inulina – występuje między innymi w mniszku lekarskim czy korzeniach niektórych roślin stanowiąc materiał zapasowy;
- kwas hialuronowy – występuje powszechnie w tkankach ludzkiego organizmu, np. w skórze nadając im właściwości;
- chityna – stanowi podstawowy materiał budulcowy szkieletów zewnętrznych skorupiaków;
- heparyna – to jeden z podstawowych składników krwi. Heparyna wykazuje właściwości przeciwzakrzepowe.
Polisacharydy raczej nie rozpuszczają się w wodzie i nie są słodkie.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Jarosz M., Sajór I., Gugała-Mirusz S., Nagel P., Czy wiesz, ile potrzebujesz węglowodanów?, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2019.
- Lebiedzińska A., Węglowodany w diecie człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 3/2008.
- Kiliańska A., Chlebna-Sokół D., Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych dzieci łódzkich w wieku szkolnym – składniki podstawowe, Przegląd Pediatryczny, 1/2008.
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
Zostaw komentarz