Szczawiany

Szczawiany to organiczne związki chemiczne będące solami oraz estrami kwasu szczawiowego. Zwykle są bardzo trudno rozpuszczalne w wodzie, a ich nadmiar w organizmie prowadzi do rozwoju stanów chorobowych. W związku z tym zaliczono je do substancji antyżywieniowych.

Kwas szczawiowy

Kwas szczawiowy jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych kwasów roślinnych. Spożywanie dużej ilości roślin bogatych w ten związek powoduje odkładanie się szczawianów wapnia w nerkach. Dzieje się tak, ponieważ kwas szczawiowy usuwa z organizmu wapń, tworząc z nim trudno rozpuszczalną w wodzie sól. W moczu ludzi i zwierząt występuje pod postacią soli wapniowej, ale tylko w niewielkich ilościach. Większe ilości szczawianu wapnia pojawiają się bowiem w moczu w stanach chorobowych.

Szczawiany – występowanie

Występują naturalnie w żywności i przybierają przy tym różne formy. Wyróżnia się formę soli rozpuszczalnych (szczawiany sodu i szczawian potasu) oraz nierozpuszczalnych (szczawiany wapnia). Przyswajalność szczawianów różni się w zależności od ich biodostępności w różnych produktach spożywczych.

Szczawiany szczególnie obficie występuje w szczawiu, rabarbarze i szpinaku, w dużej ilości można je znaleźć również w botwinie, burakach, herbacie oraz kawie. Zioła cechuje stosunkowo niewielka zawartość tych substancji. W związku z zawartością w ziołach substancji bioaktywnych, ich spożycie zaleca się nawet przy profilaktyce kamicy nerkowej.

Kwas szczawiowy może również stanowić produkt końcowy metabolizmu, np. kwasu askorbinowego czy białek.

Nadmiar szczawianów w organizmie

Zgodnie z odgórnie ustalonymi zalecanymi normami żywieniowymi dzienna dawka szczawianów spożywanych przez osobę dorosłą nie powinna przekraczać 40-50 mg. Szacuje się, że jedynie do 14% szczawianów ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym. Nadmierne spożywanie szczawianów może doprowadzić do wielu dolegliwości związanych z zaburzeniami bilansu wapnia w organizmie. Szczególnie niebezpieczne jest tworzenie się kamieni nerkowych. Sugeruje się nawet, że aż około 75% kamieni nerkowych utworzonych jest ze szczawianu wapnia.

Kamica szczawianowa

To najpowszechniej występująca postać kamicy nerkowej w Polsce. Jej rozwój wiąże się z niedoborem substancji hamujących krystalizację oraz przesyceniem moczu substancjami zdolnymi do tej krystalizacji. Mocz pierwotny jest bowiem fizjologicznie wysycony różnymi solami mineralnymi, które pod wpływem pewnych czynników wytrącają się i tworzą w efekcie jądra krystalizacyjne. W warunkach prawidłowych zostają usunięte wraz z moczem podczas mikcji, jednak w niektórych, patologicznych sytuacjach, kryształy przylegają do nabłonka dróg moczowych.

Kamica nerkowa wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi, które mogą się stopniowo nasilać oraz z objawami ogólnoustrojowymi. Trudność może sprawiać najprostsza czynność, jaką jest oddawanie moczu, przy czym towarzyszyć temu może krwawienie i pieczenie. Obecność kamieni nerkowych w drogach moczowych może prowadzić do zwiększenia ryzyka rozwoju infekcji.

Dieta niskoszczawianowa

Najlepszym sposobem, aby ograniczyć ilość szczawianów w organizmie, jest kontrola ilości spożywanych produktów bogatych w te związki. Istnieje jednak także kilka innych metod. Jedną z nich jest obróbka termiczna roślinnych produktów spożywczych. Uznaje się, że gotowanie umożliwia redukcję ilości szczawianów aż o połowę, o ile proces ten odbywa się tradycyjnie w wodzie, a nie na parze. Dzieje się tak, ponieważ pod wpływem wysokiej temperatury szczawiany są wypłukiwane do wody, w której się gotują. Innym sposobem może być jednoczesne spożywanie wapnia wiążącego wolne szczawiany.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Dudek K., Kasza T., Ruszel M., Sikora E., Suryło P., Tomaszkiewicz-Potępa A., Vogt O., Chemia, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2008.
2. Duława J., Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, Forum Nefrologiczne, 2/2009.
3. Jabłońska-Ryś E., Wpływ sposobu parzenia różnych rodzajów herbat na zawartość w nich szczawianów rozpuszczalnych, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 1/2012.
4. Kozak M., Sobczak P., Krajewska M., Ślaska-Grzywna B., Zawiślak K., Żukiewicz-Sobczak W., Ocena zawartości rozpuszczalnych szczawianów w granulowanych herbatkach ziołowych, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 583/2015.