Cukry proste (monosacharydy) to najprostsze cukry, których cząsteczki zawierają od 3 do 8 atomów węgla. Z tego względu dzielimy je odpowiednio na: triozy, tetrozy, pentozy, heksozy, heptozy i oktozy.
Spis treści
Charakterystyka monosacharydów
Monosacharydy zawierające grupę aldehydową w cząsteczce zwane są aldozami. Zalicza się tu na przykład glukozę. Z kolei te zawierające grupę ketonową zwie się ketozami – w ich skład wchodzi np. fruktoza. Monosacharydy są także produktami hydrolizy oligo- i polisacharydów. Najbardziej rozpowszechnionymi cukrami prostymi w przyrodzie są pentozy, czyli ryboza i deoksyryboza, a także heksozy, czyli glukoza i fruktoza.
Cukry proste to substancje krystaliczne, dobrze rozpuszczalne w wodzie. Bardzo często posiadają słodki smak. Ulegają one reakcjom charakterystycznym dla posiadanych w cząsteczkach grup funkcyjnych (hydroksylowa i karbonylowa). Dają pozytywny wynik próby Tollensa i Trommera, co świadczy o ich redukcyjnym charakterze. Ulegają także estryfikacji, tworzą hemiacetale i acetale. W szczególności cząsteczki monosacharydów mogą występować w postaci cyklicznej, utworzonej w wyniku reakcji grupy hydroksylowej i aldehydowej tej samej cząsteczki.
Jak zbudowane są cukry proste?
Łańcuch węglowy występujący w cząsteczce cukru prostego na ogół jest nierozgałęziony. Jednocześnie liczba grup hydroksylowych jest zazwyczaj o 1 mniejsza niż liczba atomów węgla. Przy poszczególnych atomach węgla cząsteczki cukru znajduje się najwyżej po 1 grupie hydroksylowej.
Niezależnie od konfiguracji przy pozostałych asymetrycznych atomach węgla, która w formie pierścieniowej jest taka sama jak w łańcuchowej, możliwe są dwie formy pierścieniowe każdego monosacharydu, różniące się położeniem grupy –OH przy półacetalowym atomie węgla.
Jak dzielimy cukry proste?
Cukry proste dzieli się na kilka grup ze względu na liczbę atomów węgla. Najpopularniejsze są:
- triozy;
- pentozy;
- heksozy.
Triozy
Triozy posiadają w swojej budowie 3 cząsteczki węgla. Przykładem tego typu monosacharydów może być aldehyd glicerynowy oraz dihydroksyaceton. Przede wszystkim biorą udział w wielu procesach biochemicznych, w których są produktami pośrednimi. Dokładniej omawiając, mogą brać udział np. w procesie fotosyntezy czy oddychania komórkowego.
Pentozy
Pentozy posiadają w swojej budowie 5 atomów węgla. Najpopularniejszymi pentozami są ryboza (RNA) i deoksyryboza (DNA). Kwasy nukleinowe pełnią bardzo ważne funkcje w organizmie. DNA jest nośnikiem informacji genetycznej, czyli stanowi zapis informacji o budowie i funkcjonowaniu organizmu. Dodatkowo warunkuje kodowanie białek oraz podział chloroplastów czy mitochondriów. Z kolei RNA bierze udział w procesie transkrypcji i translacji, czyli przenosi informację genetyczną do cytoplazmy, gdzie powstają odpowiednie białka. Ponadto buduje rybosomy i transportuje aminokwasy.
Heksozy
Heksozy posiadają w swojej budowie 6 atomów węgla. Dzieli się je na aldoheksozy i ketoheksozy. Do najpopularniejszych związków w grupie aldoheksoz należą: glukoza, galaktoza i mannoza. Natomiast wśród ketoheksoz należy wyróżnić fruktozę.
Te cukry proste pełnią różnorodne funkcje. Glukoza jest formą transportową cukrów, stanowi substrat w oddychaniu komórkowym i jest monomerem wielu cukrów złożonych. Galaktoza wchodzi w skład laktozy (cukru występującego w mleku ssaków), buduje niektóre polisacharydy i w formie utlenionej buduje ściany komórkowe u roślin. Mannoza może być stosowana jako substancja wzmacniająca odporność i zmniejszająca ryzyko zakażeń bakteryjnych. Z kolei fruktoza łatwo przekształca się w glukozę i stanowi źródło energii.
Bibliografia
- Dudek K., Kasza T., Ruszel M., Sikora E., Suryło P., Tomaszkiewicz-Potępa A., Vogt O., Chemia, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2008.
- McMurry J., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Zostaw komentarz