Aktualizacja: 28 kwietnia 2025
Układ hormonalny (inaczej: układ endokrynny lub układ dokrewny) składa się z mniejszych bądź większych gruczołów rozmieszczonych w różnych częściach ciała, których podstawową rolą jest synteza i wydzielanie hormonów. One z kolei regulują działanie wielu istotnych układów i narządów. Diagnostyką i leczeniem chorób układu hormonalnego zajmuje się lekarz endokrynolog.
Spis treści
Układ hormonalny – charakterystyka
Wprawdzie zdolność do syntezy i wydzielania hormonów posiadają niektóre pojedyncze komórki, to jednak na układ hormonalny składają się przede wszystkim gruczoły dokrewne takie jak:
- przysadka mózgowa – znajdująca się w centralnej części czaszki, u podstawy mózgu, w zagłębieniu zwanym siodłem tureckim. Główną rolą tego narządu jest kontrola wydzielania hormonów przez inne gruczoły, takie jak tarczyca, nadnercza i gonady (żeńskie i męskie gruczoły płciowe), wpływając na metabolizm, wzrost, reprodukcję i reakcję na stres;
- podwzgórze – znajduje się u podstawy mózgu, w międzymózgowiu. Odpowiada za kontrolę czynności gruczołów wydzielania zewnętrznego, emocje i popędy ludzkie, jak również reguluje hemostazę wewnątrz ustrojową;
- szyszynka – zlokalizowana w środkowej części mózgu, w pobliżu ciała modzelowatego. Syntezuje melatoninę, hormon regulujący rytm dobowy i sen. Ponadto ostatnio udowodniono, że wpływa na funkcjonowanie innych gruczołów dokrewnych, takich jak gruczoł tarczowy czy przysadka mózgowa, oraz może wpływać na nastrój i funkcje poznawcze;
- tarczyca (gruczoł tarczowy) – znajduje się w przednio-dolnej części szyi, poniżej krtani i przylegając do tchawicy. Odpowiada za produkcję hormonów T3 (trijodotyronina) i T4 (tyroksyna), które regulują metabolizm, produkcję energii, temperaturę ciała, jak również działanie układu sercowo-naczyniowego, układu nerwowego i układu rozrodczego;
- przytarczyce – w liczbie dwóch, przylegają do tylnej powierzchni płatów bocznych gruczołów tarczowych. Odpowiadają za produkcję parathormonu (PTH), który reguluje w organizmie poziom wapnia i fosforu, kluczowych pierwiastków budujących struktury układu kostnego;
- grasica – bierze udział w utrzymaniu wysokiej odporności całego organizmu. Znajduje się w śródpiersiu górnym, tuż za mostkiem;
- nadnercza – zlokalizowane na górnych biegunach nerek, w tylnej części jamy brzusznej, zaotrzewnowo. Czynność kory nadnercza (kortykosteron, kortyzon i aldosteron) jest niezbędna dla utrzymania w ustroju prawidłowej przemiany materii. Z kolei rdzeń nadnercza (adrenalina i noradrenalina) oddziałują na reakcje organizmu typu walcz lub uciekaj;
- trzustka – zlokalizowana w górnej części jamy brzusznej, za żołądkiem, w tylnej części nadbrzusza. Pełni zarówno funkcje zewnątrzwydzielnicze (produkcja enzymów trawiennych) jak i wewnątrzwydzielnicze (produkcja hormonów). Reguluje poziom glukozy we krwi;
- jajniki – znajdują się w miednicy mniejszej, po obu stronach macicy. Występują wyłącznie u kobiet. Produkują przede wszystkim hormony płciowe żeńskie odpowiadające za popęd, dojrzewanie płciowe oraz płodność kobiet;
- jądra – znajdują się w mosznie, występują wyłącznie u mężczyzn. Produkują przede wszystkim hormony płciowe męskie odpowiadające na popęd, dojrzewanie płciowe oraz płodność mężczyzny.
Zobacz również: Witaminy na popęd seksualny.
Wszystkie te narządy pełnią niezwykle ważne role, a ich zaburzenia i choroby prowadzą do mniej bądź bardziej poważnych powikłań.
Co wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego?
Na prawidłową czynność układu hormonalnego ma wpływ wiele czynników. Mowa zwłaszcza o stylu życia, czyli zbilansowana dieta, odpowiednia ilość snu, brak przewlekłego stresu oraz codzienna aktywność fizyczna pozwalają w dużej mierze zachować układ hormonalny w zdrowiu. Czynniki zewnątrzpochodne przyczyniają się do rozpoczęcia syntezy hormonów w wielu przypadkach. Ekspozycja na światło (zarówno słoneczne, jak i sztuczne) zatrzymuje produkcję melatoniny, przez co ludzie mogą cierpieć na problemy ze snem – zwłaszcza jeśli tuż przed snem oglądają telewizję.
Na prawidłową czynność układu hormonalnego wpływają również: suplementacja, unikanie kontaktu z zanieczyszczeniami i toksynami, picie co najmniej 1,5 l wody dziennie. O każdy narząd dokrewny można dbać nieco inaczej, zatem znajdując się w grupie ryzyka jego chorób warto upewnić się, co dany narząd potrzebuje, a czego nie. Wszelkie nieprawidłowości w obrębie układu hormonalnego bada i leczy lekarz endokrynolog. Diagnostyka obejmuje przede wszystkim badania krwi (w zakresie poziomu hormonów produkowanych przez diagnozowany narząd) oraz USG danego narządu.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Ganong D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Silverthorn D., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
Zostaw komentarz