Ośrodkowy układ nerwowy

Aktualizacja: 24 kwietnia 2025

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN), centralny układ nerwowy (łac. systema nervosum centrale) uznaje się za całe centrum zarządzania ludzkim organizmem. To właśnie on kontroluje ruchy (mimowolne i te świadome), odruchy życiowe, zachowania, samopoczucie, mechanizmy obronne i czynność wszystkich układów ustroju. Niestety dość często dochodzi do schorzeń i chorób tego układu, co diagnozuje i leczy lekarz neurolog. W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzi rdzeń kręgowy oraz mózgowie.

Ośrodkowy układ nerwowy – budowa

Ośrodkowy układ nerwowy zbudowany jest z dwóch istotnych części:

• rdzenia kręgowego – zlokalizowany w kanale kręgowym (wewnątrz kręgosłupa) ciągnie się od potylicy (mózgowia) aż do poziomu II kręgu lędźwiowego. Łączy się z mózgowiem poprzez rdzeń przedłużony. Ma kształt sznura i jest otoczony płynem mózgowo-rdzeniowym, który go odżywia oraz oponami mózgowo-rdzeniowymi;
• mózgowia – najistotniejsza, centralna część ośrodkowego układu nerwowego u kręgowców (w tym u człowieka) znajdująca się w czaszce. Anatomicznie dzieli się na kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie oraz rdzeń przedłużony. Na mózgowie składają się w uproszczeniu: mózg oraz pień mózgu.

Uzupełnieniem ośrodkowego układu nerwowego jest układ nerwowy obwodowy, czyli wszystko to, co nie wchodzi w skład tego pierwszego. Na obwodowy układ nerwowy składają się korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych, gałęzie nerwów rdzeniowych, sploty nerwowe, zwoje oraz nerwy obwodowe, w tym również 12 par nerwów czaszkowych.

Rdzeń kręgowy

Rdzeń kręgowy zachowuje cechy budowy odcinkowej, a więc segmentarnej. W związki z tym składa się z 31 odcinków: 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych, 1 guzicznego. Przyjmuje kształt wydłużonego walca o 2 zgrubieniach: szyjnym i lędźwiowym. Znajduje się w kanale kręgowym i jest otoczony trzema blaszkami opon. Poniżej zakończenia rdzenia kręgowego, na poziomie poniżej L2 lub L3 (później przechodzi on w tzw. koński ogon), znajduje się rozszerzona przestrzeń podpajęczynówkowa, z której przez nakłucie lędźwiowe pomiędzy L3 a L4 można bezpiecznie i bez obaw o uszkodzenie rdzenia kręgowego pobrać do badań diagnostycznych płyn mózgowo-rdzeniowy.

Co istotne w budowie omawianej struktury, na przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego substancja szara tworzy wyraźnie odgraniczoną strukturę o kształcie litery H. Otaczają ją sznury substancji białej. Uszkodzenia rdzenia kręgowego zarówno całkowite, jak i częściowe są następstwem stłuczenia, ucisku, uszkodzenia naczyniowego, zranienia lub jego przerwania. Przerwanie wywołuje objawy nieodwracalne, np. trwały niedowład kończyn. Im wyżej zlokalizowane uszkodzenie, tym gorsze objawy i większa niepełnosprawność.

Rdzeń kręgowy odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Przewodzi bowiem impulsy nerwowe, łącząc mózg z układem obwodowym, umożliwiając przesyłanie informacji między nimi. Ponadto koordynuje ruchy i odruchy bezwarunkowe oraz przetwarza bodźce czuciowe ze wszystkich narządów zmysłów.

Mózgowie

Mózgowie błędnie niekiedy zwane jest mózgiem, ponieważ mózg wchodzi w skład mózgowia, jednak w mózgowiu znajdują się jeszcze inne struktury – móżdżek oraz pień mózgu. Mózg składa się z licznych neuronów tworzących istotę szarą (znajdującą się na zewnątrz mózgu), istotę białą (znajdującą się wewnątrz mózgu) oraz istotę czarną. Dzieli się ponadto na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowe, potyliczny, przy czym każdy z nich ma nieco inne funkcje. Uszkodzenie konkretnych płatów daje specyficzne objawy kliniczne.

Móżdżek zlokalizowany jest w okolicy potylicznej, pod mózgiem. Budową przypomina mózg, jest jednak znacznie mniejszy. Posiada prawą i lewą półkulę, liczne bruzdy i zagłębienia zwiększające jego powierzchnię. Charakterystyczną strukturą anatomiczną móżdżku jest tzw. robak, zlokalizowany w strefie korowo-jądrowej móżdżku. Obejmuje somatyczny układ czuciowy, odpowiada za postawę ciała i poruszanie się.

Z kolei pień mózgu jest strukturą rozciągającą się aż do mózgu, składającą się z rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. Rdzeń kręgowy wchodzi do czaszki i właśnie w tym momencie łączy się z rdzeniem przedłużonym – najniższą częścią pnia mózgu. Pień mózgu odpowiada przede wszystkim za szereg czynności odruchowych – np. kaszel, kichanie, połykanie czy wymioty, sprawne działanie niektórych nerwów czaszkowych, odczuwanie dotyku, bólu, temperatury, żucie, ruchy gałek ocznych i mimikę twarzy, utrzymywanie równowagi, słuch, a także produkcję wytwarzanie łez.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Konturek S., Fizjologia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.