Kwasy organiczne

Aktualizacja: 6 lutego 2025

Kwasy organiczne to różnorodne związki chemiczne zawierające w swoich cząsteczkach grupy karboksylowe (-COOH). Z tego względu są nazywane także kwasami karboksylowymi. Przykładami powszechnie występujących związków tego typu są m.in.: kwas mrówkowy, kwas cytrynowy, kwas octowy.

Kwasy organiczne – czym są?

Kwasy organiczne są organicznymi związkami chemicznymi, a inna ich nazwa brzmi „kwasy karboksylowe”. Wiąże się to bezpośrednio z nich charakterystyczną budową cząsteczkową, w której wyszczególnia się grupę karboksylową -COOH. Są pochodnymi węglowodorów i występują powszechnie w środowisku naturalnym. Kwasy organiczne posiadają nazwy zwyczajowe, ewentualnie ich nazwa powstaje poprzez dodanie słowa kwas przed nazwą węglowodoru, od którego pochodzą.

Kwasy organiczne – przykłady:

Przykłady podstawowych kwasów organicznych:

• HCOOH – kwas metanowy, kwas wodorokarboksylowy, kwas mrówkowy;
• CH3COOH – kwas metanokarboksylowy, kwas etanowy, kwas octowy;
• CH3CH2COOH – kwas propanowy, kwas propionowy;
• CH3CH2CH2COOH – kwas butanowy, kwas masłowy;
• CH3(CH2)10COOH – kwas dodekanowy, kwas laurynowy;
• C6H5COOH – kwas benzoesowy;
• HOOCCH2-CH2COOH – kwas etanodiowy, kwas szczawiowy.

Kwasy organiczne – podział:

Kwasy organiczne dzieli się na

• alifatyczne;
• aromatyczne;
• wielofunkcyjne.

Kwasy organiczne alifatyczne to inaczej związki organiczne zawierające w swojej budowie grupę funkcyjną karboksylową (-COOH) przyłączoną do alifatycznego łańcucha węglowego. Określa się je również jako związki łańcuchowe, a więc związki organiczne, w których atomy węgla tworzą łańcuchy proste lub rozgałęzione, lecz nie tworzą struktur zamkniętych (cyklicznych). Z kolei kwasy aromatyczne to inaczej kwasy karboksylowe zawierające w swojej budowie grupę karboksylową przyłączoną bezpośrednio do pierścienia aromatycznego. Mając na uwadze tak różnorodną budowę, można wywnioskować, że kwasy organiczne mogą spełniać różne funkcje i mogą wykazywać odmienne właściwości na różnych płaszczyznach.

Właściwości kwasów organicznych

Warto w skrócie opisać poszczególne kwasy organiczne:

• kwas metanowy – E236. W przyrodzie znaleźć go można m.in. w jadzie mrówek (stad nazwa kwas mrówkowy) oraz we włoskach parzących niektórych roślin, np. pokrzyw. W wysokich stężeniach jest związkiem żrącym, wywołującym korozję. Biologicznie natomiast hamuje aktywność niektórych enzymów. Bywa wykorzystywany w przemyśle ze względu na swoje właściwości grzybobójcze, zwłaszcza jako składnik preparatów grzybobójczych i zakwaszających;
• kwas octowy – można go bardzo łatwo rozpoznać po ostrym, charakterystycznym zapachu. Najpowszechniej występuje w occie, który z kolei znajduje szerokie zastosowanie zarówno podczas domowych porządków, jak i w gastronomii. Z etykiety tego typu produktów można się dowiedzieć, że ocet jest 10% wodnym roztworem kwasu octowego;
• kwas propanowy – naturalnie znaleźć go można m.in. w mleku oraz w układzie pokarmowym niektórych zwierząt. To bezbarwna ciecz o nieprzyjemnym, ostrym zapachu. Najczęściej stosuje się go przy wyrobie rozcieńczalników oraz substancji zapachowych;
• kwas masłowy – znaleźć go można np. w zjełczałym maśle. Charakteryzuje się dość gorzkim smakiem. Ciekawostką jest, że w organizmie człowieka kwas masłowy ma podstawowe znaczenie jako substrat używany przez komórki nabłonka jelitowego do produkcji energii;
• kwas laurynowy – wspomaga układ odpornościowy. W warunkach naturalnych występuje w niektórych tłuszczach i olejach, np. w oleju kokosowym;
• kwas benzoesowy – E210, bywa wykorzystywany jako środek konserwujący w żywności. W warunkach naturalnych spotkać go można w malinach, czereśniach i innych owocach. W nadmiernych ilościach związek ten niestety może powodować astmę oskrzelową, pokrzywkę oraz problemy behawioralne. Dlatego jego zastosowanie w gastronomii jest coraz bardziej ograniczane;
• kwas szczawiowy – występuje naturalnie w rabarbarze i szczawiu (stąd nazwa). Jest on jednym z najsilniejszych kwasów organicznych znanych człowiekowi. Znajduje zastosowanie m.in. podczas usuwania rdzy, do zwalczania roztoczy oraz w farbiarstwie.

Kwasy organiczne mają więc szerokie zastosowanie w wielu różnych dziedzinach przemysłu, a niektóre spośród nich występują nawet w organizmie człowieka.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.