Goitrogeny

Aktualizacja: 8 stycznia 2025

Goitrogeny nazywane są również substancjami wolnotwórczymi. Znaleźć je można w niektórych produktach spożywczych, a ich właściwości określa się jako antyodżywcze. Wszystko przez to, że przyczyniają się do zaburzenia wchłaniania niektórych składników odżywczych, w szczególności przez gruczoł tarczowy.

Spis treści

Goitrogeny – czym są?
Tioglikozydy
Goitrogeny – jak działają?
Goitrogeny – czy są niebezpieczne?

Goitrogeny – czym są?

Mianem goitrogenów określa się grupę związków i substancji chemicznych o działaniu antyodżywczym. Występują w niektórych produktach spożywczych, a ich zjedzenie oddziałuje szczególnie negatywnie na gruczoł tarczowy. Źródłami tych związków są między innymi:

warzywa kapustne – brokuły, kalafior, kapusta, brukselka;
soja i produkty wykonane na bazie soi – tofu, tempeh;
niektóre owoce – truskawki, brzoskwinie;
niektóre inne warzywa – rukola, chrzan, szpinak.

Warto wiedzieć, że nie w każdym przypadku spożycie tych produktów będzie szkodliwe czy negatywne dla organizmu. Wręcz przeciwnie, osoby zdrowe mogą śmiało po nie sięgać, urozmaicając podstawową dietę. Jedynie osoby z określonymi chorobami i problemami zdrowotnymi powinny zachować szczególną ostrożność. Wówczas celem optymalnego ustalenia codziennego jadłospisu najlepiej skonsultować się z dietetykiem klinicznym.

Tioglikozydy

Do najpopularniejszych w żywności goitrogenów zaliczyć można tioglikozydy, które występują powszechnie w warzywach kapustnych. Co istotne, właściwości antyodżywcze wykazują głównie goitrogeny występujące w warzywach surowych. Jeśli poddamy je obróbce termicznej, np. gotowaniu, pieczeniu, smażeniu, szkodliwość tych substancji znacznie maleje. Udowodniono, że gotowanie w temperaturze około 90 stopni C zmniejsza udział aktywnych form tioglikozydów o około 30%. Pozostałe substancje zaliczane do goitrogenów to: nadchloran potasu, oksazolidyny, sulfadimetoksyna, amiodaron. Do bardziej popularnych zaliczyć można lit, fenytoinę i ryfampicynę.

Goitrogeny – jak działają?

Działanie goitrogenów opiera się przede wszystkim na obniżaniu przyswajalności jodu z pożywienia, ewentualnie na zaburzaniu jego wchłaniania z układu krwionośnego przez tarczycę. Jak wiadomo, jod jest niezbędny do jej prawidłowej produkcji, zatem obie sytuacje mogą przyczynić się do powstania chorób tarczycy lub do nasilenia występujących dolegliwości, jeśli pacjent już się z nimi zmaga. Spośród goitrogenów na szczególną uwagę zasługuje lit, który hamuje uwalnianie hormonów tarczycy, a więc zaburza czynność całego organizmu, a także fenytoina wykorzystywana we współczesnej medycynie jako lek przeciwdrgawkowy i antyarytmiczny. Indukuje ona biologiczną degradację T3 (trójjodotyroniny) oraz T4 (tyroksyny) – istotnych hormonów tarczycy.

Goitrogeny – czy są niebezpieczne?

Goitrogeny mogą wywierać negatywny wpływ na tarczycę głównie w przypadku spożywania bardzo dużych ilości surowych warzyw zawierających te substancje. Gotowanie ich zmniejsza jednak zawartość goitrogenów i pozwala cieszyć się ich korzyściami zdrowotnymi bez konsekwencji zdrowotnych. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie goitrogeny ulegają destrukcji przy wysokich temperaturach. Wyjątkiem jest np. genisteina i daidzeina zawarte w soi, które mają tendencję do przetrwania nawet podczas gotowania. Dlatego nie powinny być spożywane przez osoby z niedoczynnością tarczycy.

Przeciwwskazania do spożywania nadmiernej ilości omawianych substancji są następujące: choroby nerek, choroba Hashimoto, niedoczynność tarczycy, zaburzenia wchłaniania jodu, zaawansowany refluks żołądkowo-przełykowy. Jeśli stosujemy jednak dietę zbilansowaną, urozmaiconą, zawartość goitragenów nie jest na tyle duża, żeby wywierać szkodliwy wpływ na tarczycę czy gospodarkę hormonalną.

Polecane produkty

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...